Аллергия тестлари: Қандай амалга оширилади ва қачон керак?
Аллергия турли хил моддалар, яъни аллергенларга иммун тизимининг ҳаддан ташқари сезгирлиги натижасида пайдо бўладиган ҳолатдир. Аллергиялар бурун оқиши, қичишиш, тери тошмаси ва ҳатто оғир ҳолатларда анафилаксия каби жиддий реаксияларни келтириб чиқариши мумкин. Аллергияни аниқ аниқлаш учун аллергия тестлари амалга оширилади. Ушбу тестлар ёрдамида шифокор қайси моддага аллергик реаксиянгиз борлигини аниқлаши ва уни даволаш усулларини белгилаши мумкин. Ушбу мақолада аллергия тестлари қандай амалга оширилиши ва қачон керак бўлиши ҳақида батафсил маълумот берилади.
Аллергия тестларининг мақсади
Аллергия тестлари одамда қайси моддаларга нисбатан аллергик реактсия борлигини аниқлашга ёрдам беради. Бу тестлар кўпинча қуйидаги ҳолларда амалга оширилади:
- Ўсимлик чанги (полен), чанг кукуни, ҳайвонлар жуни каби маълум аллергенлар билан мулоқотдан кейин нафас олиш қийинчиликлари ёки бурун оқиши кузатилса.
- Озиқ-овқат маҳсулотлари истеъмолидан кейин қичишиш, тошмалар ёки ошқозон-ичак симптомлари пайдо бўлса.
- Дори воситалари ёки чаққан ҳашаротларга сезгирлик мавжуд бўлса.
- Тери қизариши ёки яллиғланиши каби симптомлар доимий равишда пайдо бўлиб, аниқ сабаб топилмаса.
Аллергия тестлари қандай амалга оширилади?
Аллергияни ташхислаш учун бир нечта асосий тестлар мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бири турли аллергенларга бўлган сезгирликни аниқлашда ёрдам беради. Қуйида энг кенг тарқалган аллергия тестлари ва уларнинг қандай амалга оширилиши ҳақида маълумот келтирилган.
1. Тери тести (скин прикк тест)
Тери тести аллергия ташхиси қўйишда энг кенг тарқалган ва самарали усуллардан биридир. Бу тест тезкор ва оғриқсиз амалга оширилади. Қуйида тери тестининг қандай амалга оширилиши кўрсатилган:
- Шифокор аллергенларнинг оз миқдорини беморнинг билак ёки орқа қисмидаги терига томизади.
- Ҳар бир томчиланган жойга кичик игна билан тешик қўйилади, бу эса аллергенларнинг тери остига киришига имкон беради.
- 15-20 дақиқа ичида терида қизариш ёки шишиш бўлса, бу организмнинг ушбу аллергенларга нисбатан сезгирлигини кўрсатади.
- Ҳар бир аллергеннинг реаксияси ўлчанади ва шифокор қайси моддаларга аллергия борлигини аниқлайди.
Тери тести тез ва самарали усул бўлиб, кўплаб турдаги аллергенларга (полен, чанг, ҳайвонлар жуни, озиқ-овқат маҳсулотлари) нисбатан сезгирликни аниқлашда ишлатилади.
2. Қон тести
Баъзи ҳолларда тери тести амалга ошириб бўлмайди ёки бемор учун хавфли бўлиши мумкин. Бундай вазиятларда қон тести (Иммуноглобулин Э, ИгЕ) қўлланилади. Ушбу тест аллергиянинг мавжудлигини аниқлашда ёрдам беради. Қуйида қон тестининг қандай амалга оширилиши ҳақида маълумот келтирилган:
- Бемордан қон намунасини олиш орқали ИгЕ антитаналарининг миқдори ўлчанади.
- ИгЕ антитаналари аллергенларга қарши организм томонидан ишлаб чиқарилади. Қонда ИгЕ даражасининг юқори бўлиши аллергиянинг мавжудлигини кўрсатади.
- Бу тест нафақат аллергиянинг мавжудлигини, балки унинг қайси моддалар билан боғлиқлигини аниқлашга ёрдам беради.
Қон тести тери тестига қараганда узоқроқ вақт талаб қилади, аммо у беморлар учун хавфсизроқ ва сезгир аллергенларни аниқроқ аниқлайди.
3. Провокатсион тестлар
Провокатсион тестлар аллергияни аниқ ташхислашда қўлланиладиган яна бир усулдир, аммо у кўпроқ шифокор назорати остида амалга оширилади. Бу тест одатда аллергенларни бевосита нафас йўллари ёки ошқозон-ичак тизимига киритиш орқали амалга оширилади. Қуйида ушбу тестнинг асосий хусусиятлари келтирилган:
- Шифокор беморнинг нафас олиш йўлларига ёки оғиз орқали оз миқдорда аллерген киритади.
- Беморнинг организми аллерген билан алоқа қилганда қандай реаксиялар пайдо бўлишини диққат билан кузатади.
- Провокатсион тестлар одатда дори аллергияси ёки озиқ-овқат аллергиясини аниқлаш учун қўлланилади.
Бу тест юқори хавфга эга бўлиши мумкин, чунки организмнинг оғир аллергик реаксияси, жумладан, анафилаксия ривожланиши эҳтимоли бор. Шу сабабли, бу тестлар фақат мутахассис шифокорлар томонидан махсус шароитларда ўтказилади.
Аллергия тестлари қачон керак?
Аллергия тестларини ўтказиш ҳар доим ҳам зарур бўлмаслиги мумкин, аммо қуйидаги ҳолатларда шифокор аллергия тестларини тавсия қилиши мумкин:
- Доимий аллергик симптомлар мавжуд бўлса
Агар беморда аксириш, бурун оқиши, кўз ёшланиши ёки тери тошмалари каби симптомлар мунтазам равишда пайдо бўлса ва уларнинг сабаби аниқ бўлмаса, аллергия тестлари керак бўлади. - Озиқ-овқат маҳсулотларига нисбатан шубҳа қилинса
Агар бола ёки катталарда озиқ-овқат истеъмолидан кейин қичишиш, тошма ёки ошқозон-ичак симптомлари кузатилса, тест ўтказилиши зарур. - Дори воситаларига нисбатан ножўя таъсирлар кузатилса
Баъзи одамлар баъзи дориларга нисбатан аллергик реактсияларни бошдан кечириши мумкин. Бу ҳолатда шифокор дори аллергиясини тасдиқлаш учун тестларни ўтказиши керак. - Анафилаксия хавфи мавжуд бўлса
Оғир аллергик реаксиялар, масалан, анафилаксия хавфи мавжуд бўлган беморларда аллергия тестлари муҳимдир. Бу аллергиянинг манбасини аниқлаш ва олдини олишга ёрдам беради.
Хулоса
Аллергия тестлари аллергик реактсияларнинг манбасини аниқлашда самарали усуллардан биридир. Улар тери тести, қон тести ва провокатсион тестлар шаклида амалга оширилиши мумкин. Бу тестлар нафақат аллергиянинг мавжудлигини аниқлаш, балки қайси аллергенларга нисбатан сезгирлик борлигини аниқлашда муҳим аҳамиятга эга. Аллергик симптомлар доимий равишда пайдо бўлса ёки жиддий аллергик реактсиялар хавфи мавжуд бўлса, аллергия тестларини ўтказиш зарур.
