Қандли диабет ва буйрак касалликлари: Қандай боғлиқлик бор?

Қандли диабет ва буйрак касалликлари: Қандай боғлиқлик бор?

Қандли диабет (диабет) ва буйрак касалликлари ўртасидаги боғлиқлик жуда кучли бўлиб, диабет буйрак касалликларининг энг кенг тарқалган сабабларидан бири ҳисобланади. Буйраклар қон таркибидаги токсинлар ва чиқиндиларни филтрлайди, суюқлик ва минерал балансини сақлайди. Диабет эса қондаги юқори шакар даражаси сабабли буйракларга жиддий зарар етказиши мумкин. Диабет билан касалланган одамлар орасида буйрак касалликларининг ривожланиш хавфи сезиларли даражада юқори бўлади. Қуйида қандли диабет ва буйрак касалликлари ўртасидаги боғлиқлик, улар қандай ривожланиши ва қандай чоралар кўрилиши кераклиги ҳақида батафсил маълумот келтирилади.

1. Диабетик нефропатия: Диабет ва буйрак касалликлари ўртасидаги асосий боғлиқлик

Қандли диабет буйрак касалликларини келтириб чиқарадиган асосий сабаб бўлиб, бу ҳолат «диабетик нефропатия» деб аталади. Диабетик нефропатия буйракларнинг қон филтрлайдиган тузилмаларига зарар етказадиган касалликдир. Қондаги шакар даражаси юқори бўлганда, бу шакар буйрак томирларига зарар етказади, уларнинг самарали ишлашига тўсқинлик қилади ва натижада буйраклар ўз функсияларини тўғри бажара олмай қолади.

Диабетик нефропатия аста-секин ривожланади ва бошланғич босқичларида кўпинча сезилмаслиги мумкин. Аммо вақт ўтиши билан касаллик жиддий белгилар келтириб чиқаради ва буйраклар фаолиятини ёмонлаштиради.

2. Қандли диабет ва буйрак касалликларининг ривожланиш сабаблари

Қандли диабет ва буйрак касалликлари ўртасидаги боғлиқлик бир қатор омиллар билан изоҳланади:

2.1. Қондаги юқори шакар даражаси

Диабет билан касалланган одамларнинг қондаги шакар миқдори юқори бўлади. Бу юқори даражадаги қанд буйраклардаги кичик қон томирларига зарар етказади. Қон томирларининг шикастланиши уларнинг филтрлаш қобилиятини пасайтиради, натижада буйраклар чиқиндиларни тўлиқ филтрлаш ва суюқликни чиқариб ташлашга қийналади. Бу жараён давом этган сари буйрак фаолияти сезиларли даражада ёмонлашади.

2.2. Юқори қон босими

Диабет кўпинча юқори қон босими (гипертония) билан боғлиқ бўлади. Юқори қон босими буйраклардаги қон томирларига зарар етказади, бу эса буйраклар фаолиятининг ёмонлашишига олиб келади. Диабет билан касалланган одамлар орасида гипертония кўп учрайди, бу эса буйрак касалликларининг ривожланиш хавфини оширади.

2.3. Сийдикда оқсил пайдо бўлиши

Диабет туфайли буйракларнинг филтрлаш тизими шикастланганида, оқсиллар сийдик орқали чиқиб кетиши мумкин. Бу ҳолат протеинурия деб аталади. Оқсилнинг сийдикда пайдо бўлиши буйраклар фаолиятининг ёмонлашаётганидан далолат беради ва буйрак касалликларининг ривожланишига ишора қилади.

3. Диабет ва буйрак касалликларининг белгилари

Қандли диабет туфайли буйраклар фаолияти ёмонлашганида, бир қатор белгилар пайдо бўлади. Диабетик нефропатиянинг дастлабки босқичларида белгилар сезилмаслиги мумкин, аммо касаллик ривожлангани сари қуйидаги аломатлар кузатилиши мумкин:

• Тез-тез сийдик чиқариш: Буйраклар нотўғри ишлаганда сийдик чиқариш кўпайиши ёки камайиши мумкин.
• Сийдикда қон ёки оқсил пайдо бўлиши: Сийдикдаги ўзгаришлар, айниқса оқсилнинг пайдо бўлиши буйрак касалликларининг аниқ белгиси ҳисобланади.
• Шишлар: Буйраклар ортиқча суюқликни тўлиқ чиқариб юбора олмаганда, оёқ, қўл ва юзда шиш пайдо бўлиши мумкин.
• Қон босимининг ошиши: Диабет билан боғлиқ буйрак касалликлари кўпинча юқори қон босимига олиб келади.
• Чарчоқ ва заифлик: Буйраклар фаолияти ёмонлашганда организмда токсинлар тўпланади, бу эса чарчоқ ва умумий заифликка олиб келади.

4. Қандли диабет билан боғлиқ буйрак касалликларининг асоратлари

Қандли диабет билан боғлиқ буйрак касалликлари жиддий соғлиқ муаммоларига олиб келиши мумкин. Бу асоратлар қаторига қуйидагилар киради:

• Буйрак етишмовчилиги: Диабетик нефропатия охирги босқичга етганда буйраклар ўз фаолиятини тўхтатиши мумкин. Буйрак етишмовчилиги беморларга диализ ёки буйрак трансплантатсияси талаб қилади.
• Юрак ва қон томир касалликлари: Диабет ва буйрак касалликлари гипертония ва юрак хуружига олиб келиши мумкин, чунки буйраклар қон босимини тартибга солишда муҳим рол ўйнайди.
• Анемия: Буйраклар эритропоетин деб аталадиган гормон ишлаб чиқаради, бу гормон қизил қон ҳужайраларини ишлаб чиқаришни рағбатлантиради. Буйраклар нотўғри ишлаганда, бу гормон етишмайди, бу эса анемияга олиб келади.

5. Қандли диабет ва буйрак касалликларини олдини олиш ва бошқариш

Қандли диабет билан боғлиқ буйрак касалликларини олдини олиш ва бошқариш учун бир қатор эҳтиёт чораларига риоя қилиш лозим:

5.1. Қондаги шакар даражасини назорат қилиш

Диабет билан касалланган одамлар қондаги шакар даражасини меъёрида ушлаб туриш учун махсус парҳезга риоя қилишлари ва шифокор томонидан белгиланган дориларни қабул қилишлари керак. Қондаги шакар даражасини назорат қилиш буйрак касалликларини ривожланишини секинлаштиради.

5.2. Қон босимини бошқариш

Юқори қон босими буйракларга зарар етказади, шунинг учун гипертонияни назорат қилиш муҳимдир. Бу қон босимини тартибга солувчи дориларни қабул қилиш ва тузни камайтириш орқали амалга оширилади.

5.3. Тўғри овқатланиш

Буйрак соғлигини сақлаш учун туз, калий ва фосфор миқдорини чеклаш зарур. Оқсилларни меъёрда истеъмол қилиш ҳам буйракларга ортиқча юк тушмаслиги учун муҳимдир.

5.4. Мунтазам тиббий кўриклар

Қандли диабет билан оғриган беморлар мунтазам равишда буйрак фаолиятини текширтириб туришлари керак. Сийдик ва қон таҳлиллари орқали буйракларнинг филтрлаш қобилияти ва уларнинг ҳолати назорат қилинади.

Хулоса

Қандли диабет ва буйрак касалликлари ўртасидаги боғлиқлик жуда яқин бўлиб, диабет буйрак фаолиятининг пасайишига ва жиддий касалликлар ривожланишига олиб келиши мумкин. Диабетик нефропатия диабет билан боғлиқ буйрак касалликларининг асосий шакли ҳисобланади. Ушбу касалликни олдини олиш ва бошқариш учун қондаги шакар ва қон босимини назорат қилиш, тўғри овқатланиш ва мунтазам тиббий кўриклардан ўтиш муҳимдир. Эрта ташхис ва эҳтиёт чоралар буйрак касалликларининг ривожланишини секинлаштиришга ёрдам беради.