Болаларда озиқ-овқат аллергияларини қандай аниқлаш мумкин?

Болаларда озиқ-овқат аллергияларини қандай аниқлаш мумкин?

Озиқ-овқат аллергиялари болаларда кўп учрайдиган ҳолатлардан биридир ва бу иммун тизимининг муайян озиқ-овқат маҳсулотларига ҳаддан ташқари сезгирлиги туфайли юзага келади. Болаларда аллергик реактсиялар турли даражада бўлиши мумкин: енгил ноқулайликдан тортиб, оғир ҳаёт учун хавфли ҳолатларга қадар. Болаларда озиқ-овқат аллергиясини эрта аниқлаш ва тўғри даволаш уларнинг саломатлигини сақлаш учун жуда муҳимдир. Ушбу мақолада болаларда озиқ-овқат аллергияларини қандай аниқлаш мумкинлиги ҳақида батафсил маълумот берилади.

Озиқ-овқат аллергиясининг белгилари

Болаларда озиқ-овқат аллергиясининг белгилари кўп ҳолларда озиқ-овқат истеъмол қилингандан кейин бир неча дақиқадан бир неча соат ичида пайдо бўлади. Белгилар боланинг аллергия тури ва унинг даражасига қараб ўзгариши мумкин. Қуйида озиқ-овқат аллергиясининг асосий белгилари келтирилган:

1. Тери тошмалари ва қичишиш
   Болаларда озиқ-овқат аллергиясининг энг кенг тарқалган белгиси – тери тошмалари ва қичишишдир. Тери юзасида қизил доғлар, шиш ва қичишишлар пайдо бўлиши мумкин. Уртикария, яъни тошмалар ҳам тез-тез учрайди.
2. Оғиз ва томоқдаги симптомлар
   Баъзи болаларда аллергик реактсиялар оғиз ва томоқда бошланади. Бу ҳолатда оғиз, тил ва лаблар шишиши, томоқда қичишиш ёки куйиш ҳисси пайдо бўлади. Баъзан оғизда ва томоқда шишиш нафас олишни қийинлаштириши мумкин.
3. Нафас олиш қийинчиликлари
   Озиқ-овқат аллергиясининг оғир ҳолатларида нафас олиш қийинчиликлари пайдо бўлади. Болада бурун тиқилиши, аксириш, ҳансираш ва нафас қисқариши каби симптомлар кузатилиши мумкин. Оғир ҳолатларда астма ҳужумига ўхшаш симптомлар намоён бўлиши мумкин.
4. Ошқозон-ичак симптомлари
   Озиқ-овқат аллергияси ошқозон-ичак тизимига таъсир қилиб, кўнгил айниши, қусиш, диарея ёки қорин оғриғи каби белгиларни келтириб чиқариши мумкин. Бу белгилар баъзи ҳолларда овқатдан кейин дарҳол пайдо бўлади ёки бир неча соат ўтиб намоён бўлиши мумкин.
5. Анафилаксия
   Жуда кам учрайдиган, аммо энг хавфли аллергик реаксия анафилаксия бўлиб, бу ҳолат тезкор тиббий ёрдамни талаб қилади. Анафилаксияда болада нафас олиш қийинчиликлари, қон босимининг тушиши ва тез юрак уриши каби белгилар кузатилади. Бу ҳолатда эпинефрин инъэктсияси орқали ҳаётни сақлаб қолиш мумкин.

Озиқ-овқат аллергиясини аниқлаш усуллари

Болаларда озиқ-овқат аллергиясини аниқлаш учун бир қатор тиббий текширувлар ва тестлар амалга оширилади. Ушбу усуллар аллергиянинг сабабини аниқлаш ва уни қандай бошқариш кераклигини билишга ёрдам беради.

1. Тери тести
   Тери тести болаларда озиқ-овқат аллергиясини аниқлаш учун энг кенг қўлланиладиган усуллардан биридир. Шифокор боланинг терисига оз миқдорда аллерген қўллайди ва бу аллергеннинг тери реаксиясини кузатади. Агар аллергия мавжуд бўлса, тери юзасида қизариш ёки шиш пайдо бўлади.
2. Қон тести
   Қонда иммуноглобулин Э (ИгЕ) антитаначаларининг миқдорини ўлчаш орқали бола қайси озиқ-овқатларга сезгирлигини аниқлаш мумкин. ИгЕ антитаналари озиқ-овқат аллергиясига жавоб берадиган иммун тизимининг бир қисми бўлиб, уларнинг миқдори аллергия мавжудлигини кўрсатади.
3. Озиқ-овқат журналини юритиш
   Озиқ-овқат аллергиясини аниқлаш учун ота-оналар болаларнинг истеъмол қилаётган озиқ-овқатларини кузатиб, ҳар куни нима еяётганини ва қандай симптомлар юзага келаётганини ёзиб боришлари мумкин. Бу маълумотлар шифокорга аллергияни аниқлашда ёрдам беради.
4. Провокатсион тестлар
   Баъзи ҳолларда шифокор аллергияни тасдиқлаш учун провокатсион тестлар ўтказиши мумкин. Бундай тестлар шифокор назорати остида амалга оширилади ва боланинг озиқ-овқат аллергиясига нисбатан қандай реактсия қилиши кузатилади. Бу тест фақат шифокор томонидан хавфсизлик чоралари кўрилган ҳолатда амалга оширилади.

Озиқ-овқат аллергиясини даволаш ва бошқариш усуллари

Болаларда озиқ-овқат аллергиясини даволашнинг асосий усули аллерген маҳсулотлардан қочишдир. Аллергияни назорат қилиш ва симптомларни камайтириш учун бир қатор усуллар қўлланилади.

1. Аллергенлардан қочиш
   Агар бола маълум бир озиқ-овқатга аллергик бўлса, бу маҳсулотни ратсиондан бутунлай чиқариб ташлаш тавсия этилади. Ота-оналар озиқ-овқат маҳсулотларининг ёрлиқларини диққат билан ўқиб, таркибида аллерген моддалар бор-йўқлигини текширишлари керак.
2. Антигистамин дорилар
   Аллергик реактсияларни енгиллаштириш учун антигистамин дорилар қўлланилиши мумкин. Бу дорилар қичишиш, тошма ва бурун оқиши каби симптомларни камайтиришга ёрдам беради. Антигистаминларни қабул қилишдан олдин шифокор билан маслаҳатлашиш муҳимдир.
3. Эпинефрин инъэктсияси
   Анафилаксия хавфи бўлган болалар учун эпинефрин инъэктсияси ҳаёт сақлаб қолувчи восита ҳисобланади. Ота-оналар бу инъэктсияни болалари билан бирга олиб юришлари ва фавқулодда вазиятда ишлатишлари лозим. Эпинефрин инъэктсияси нафас олиш қийинчиликлари ва қон босимининг тушишини тезда бошқаради.
4. Иммунотерапия
   Агар озиқ-овқат аллергияси жуда кучли бўлса, шифокор иммунотерапия (аллергия ўқ-дорилари) тавсия қилиши мумкин. Бу усул организмни аллергенларга нисбатан мослаштиради ва вақт ўтиши билан аллергик реактсияларни камайтиради.

Хулоса

Болаларда озиқ-овқат аллергиясини эрта аниқлаш уларнинг соғлигини сақлаш ва аллергик реактсияларни олдини олишда муҳим аҳамиятга эга. Аллергиянинг асосий белгилари тери тошмалари, нафас олиш қийинчиликлари ва ошқозон-ичак муаммолари бўлиб, шифокор томонидан тери тести, қон тести ва озиқ-овқат журнали орқали аллергия ташхисланади. Аллергия мавжуд бўлганда, аллерген маҳсулотлардан қочиш ва шифокор тавсияларига риоя қилиш орқали болаларнинг саломатлигини сақлаш мумкин.