Грипп ваксиналари: Улар қанчалик самарали?

Грипп ваксиналари: Улар қанчалик самарали?

Грипп (инфлуенза) касаллиги нафас йўлларига таъсир қилувчи жиддий вирусли инфексиялардан бири бўлиб, ҳар йили миллионлаб одамлар орасида тарқалади. Гриппга қарши курашишда энг муҳим чора-тадбирлар орасида ваксина олиш алоҳида ўрин тутади. Грипп ваксиналари касалликдан ҳимояланишнинг энг самарали усулларидан бири сифатида тан олинган, лекин уларнинг самарадорлиги ҳақида кўплаб саволлар туғилиши мумкин. Ушбу мақолада грипп ваксиналарининг самарадорлиги, улар қандай ишлаши ва кимлар учун фойдали эканлиги ҳақида батафсил маълумот берамиз.

Грипп ваксиналари қандай ишлайди?

Грипп ваксиналари инсон организмини грипп вирусига қарши иммунитетни шакллантириш учун ишлаб чиқарилган. Ваксина таркибида вируснинг фаол бўлмаган ёки заифлаштирилган шакли мавжуд. Ваксина олингандан сўнг организмда антитаналар ишлаб чиқилади. Бу антитаналар грипп вируси танага кирганида унга қарши курашишга тайёр туради. Ваксина вируснинг ҳар йили ўзгариб турадиган штаммларига мослаб янгиланади, чунки грипп вируслари мутатсияланган ҳолда пайдо бўлади.

Грипп ваксинасининг самарадорлиги

Грипп ваксиналарининг самарадорлиги ҳар йили ўзгариб туради ва бир неча омилларга боғлиқ бўлиши мумкин:

1. Ваксинанинг мослиги
   Ҳар йили грипп ваксиналари мавсумий вирус штаммларига қарши тайёрланади. Ваксина самарадорлиги у танланган штаммлар билан ҳақиқий мавсумдаги грипп вируслари орасидаги ўхшашликка боғлиқ. Агар ваксина мавсумий вирус штаммларига мос бўлса, у 40% дан 60% гача самарадорликни таъминлаши мумкин.
2. Ёш ва иммун тизими ҳолати
   Ваксинанинг самарадорлиги одамнинг ёши ва иммун тизимининг ҳолатига ҳам боғлиқ. Ёш болалар ва кексалар, шунингдек, иммунитети заиф бўлганлар учун ваксинанинг самарадорлиги бироз пастроқ бўлиши мумкин. Аммо бу гуруҳлар гриппдан кўпроқ ҳимояга муҳтож, чунки уларда касаллик асоратлари жиддий бўлиши мумкин.
3. Соғлиқ ҳолати
   Сурункали касалликларга эга одамлар (масалан, астма, юрак касалликлари ёки диабет) гриппга қарши ваксина олганда, уларда грипп билан боғлиқ жиддий асоратлар хавфи камаяди. Ваксина бу каби одамлар учун нафақат гриппнинг олдини олишда, балки унинг оғир асоратларидан ҳимоя қилишда ҳам муҳимдир.

Грипп ваксиналарининг афзалликлари

Грипп ваксинасининг самарадорлиги ҳар доим 100% бўлмаса ҳам, унинг афзалликлари кўп:

1. Касаллик хавфини камайтиради
   Грипп ваксинасини олган одамлар касалланиш хавфини сезиларли даражада камайтиради. Ҳатто ваксинага қарамай гриппга чалинган тақдирда ҳам, касаллик енгилроқ кечади ва асоратлар эҳтимоли паст бўлади.
2. Асоратларнинг олдини олади
   Грипп кексалар, ҳомиладор аёллар, ёш болалар ва иммунитети заиф одамларда жиддий асоратлар келтириб чиқариши мумкин. Ваксина олиш бу тоифаларда касалликнинг оғир кечишини ва касалхонага ётиш хавфини камайтиради.
3. Вирус тарқалишини тўхтатади
   Грипп юқори даражада юқумли касалликдир. Ваксина нафақат ваксина олган одамни ҳимоя қилади, балки атрофдагиларга ҳам вирус тарқалишини олдини олади. Бу айниқса, катта оилаларда, мактабларда ёки иш жойларида муҳимдир.

Ваксина кимлар учун тавсия этилади?

Грипп ваксинасини олиш кўпчилик одамлар учун тавсия этилади, лекин баъзи гуруҳлар учун у айниқса муҳимдир:

1. Болалар
   Ёш болалар, айниқса, 6 ойдан 5 ёшгача бўлганлар гриппга чалиниш хавфи юқори бўлган тоифага киради. Ваксина уларни гриппнинг жиддий асоратларидан ҳимоя қилади.
2. Ҳомиладор аёллар
   Ҳомиладорлик даврида гриппга чалиниш онага ҳам, туғилажак болага ҳам хавф туғдириши мумкин. Ҳомиладор аёлларга ваксина олиш тавсия этилади, чунки у онани ва чақалоқни ҳимоя қилади.
3. Кексалар
   65 ёшдан ошган одамлар гриппнинг асоратларига кўпроқ дучор бўлишади. Шу сабабли, кексалар учун ваксина олиш жуда муҳим.
4. Соғлиқни сақлаш ходимлари
   Соғлиқни сақлаш соҳасида ишловчилар кўп одамлар билан алоқа қилгани сабабли, уларнинг гриппга қарши эмланиши керак. Бу нафақат ўзларини, балки беморларини ҳам ҳимоя қилишга ёрдам беради.

Гриппга қарши ваксинанинг хавфсизлиги

Грипп ваксиналари одатда хавфсиз ва яхши ўрганилган препаратлардан ҳисобланади. Кўп ҳолларда ваксина кичик ножўя таъсирларга эга бўлиши мумкин, масалан, инъэктсия жойида оғриқ ёки енгил тана ҳарорати. Бу аломатлар одатда бир неча кун ичида ўтиб кетади ва жиддий муаммолар туғдирмайди. Ваксина олмасдан олдин ҳар доим шифокор билан маслаҳатлашиш тавсия этилади, айниқса, ўтмишда ваксиналарга аллергик реаксия бўлган бўлса.

Хулоса

Гриппга қарши ваксиналар касалликнинг олдини олишда самарали воситадир. Уларнинг самарадорлиги мавсумий штаммларга мослигига, ёш ва соғлиқ ҳолатига боғлиқ бўлса ҳам, ваксина грипп хавфини сезиларли даражада камайтиради. Шунингдек, жиддий асоратлар ва вируснинг бошқаларга тарқалишининг олдини олиш учун ҳам ваксина муҳим рол ўйнайди. Ҳар йили грипп мавсумидан олдин ваксина олиш касалликдан ҳимояланишнинг энг самарали усули ҳисобланади.