Гриппнинг янги штаммлари: Улар қанчалик хавфли?

Гриппнинг янги штаммлари: Улар қанчалик хавфли?

Грипп (инфлуенза) — нафас йўлларига таъсир қилувчи вирусли касаллик бўлиб, ҳар йили миллионлаб одамлар орасида тарқалади. Грипп вируси тез-тез ўзгариб туриши сабабли, унинг янги штаммлари пайдо бўлади ва баъзида улар олдинги турларга қараганда хавфлироқ бўлиши мумкин. Янги грипп штаммларининг пайдо бўлиши жаҳон соғлиқни сақлаш тизимларини ҳушёр тутади, чунки улар пандемияга олиб келиш ёки одатий даволаш усулларига чидамли бўлиши мумкин. Ушбу мақолада гриппнинг янги штаммлари, уларнинг қанчалик хавфли эканлиги ва улардан ҳимояланиш усуллари ҳақида маълумот берилади.

Грипп штаммлари қандай пайдо бўлади?

Грипп вируси тез ўзгарувчан бўлиб, ҳар йили янги турлари пайдо бўлади. Вируснинг ўзгариши унинг генетик материалидаги мутатсиялар ёки турли грипп вируслари аралашган ҳолда янги штаммлар ҳосил бўлиши орқали содир бўлади. Одатда, А ва Б типидаги грипп вируслари энг кенг тарқалган бўлиб, А типи кўпинча янги штаммларни ҳосил қилади. Янги штаммлар пайдо бўлганда, аввалги йилларда олинган ваксиналар бу штаммларга қарши самарали бўлмаслиги мумкин, чунки янги вируслар организмга янги хавф туғдиради.

Янги штаммлар қанчалик хавфли?

Янги грипп штаммларининг хавфи уларнинг тарқалиш тезлиги ва одам организмига қандай таъсир қилиши билан белгиланади. Қуйида янги штаммларнинг хавфли бўлишига олиб келувчи асосий омиллар келтирилган:

1. Иммунитетнинг заифлиги

Одам организми илгари учрамаган грипп штаммларига қарши иммунитетга эга бўлмаслиги мумкин. Агар вирус аввалги грипп штаммларидан сезиларли даражада фарқ қилса, организм унга қарши самарали кураша олмайди. Бу янги штаммларнинг тез тарқалишига ва кўп одамларнинг касалланишига олиб келиши мумкин.

2. Тез тарқалиш

Гриппнинг баъзи янги штаммлари одатий грипп турларига қараганда тезроқ тарқалиши мумкин. Агар янги штамм юқори юқумли бўлса, қисқа вақт ичида кўп одамларни зарарлаши ва ҳатто пандемияга олиб келиши мумкин. 2009 йилда пайдо бўлган Ҳ1Н1 грипп штамми (чўчқа гриппи) бунга мисол бўлиб, қисқа вақт ичида глобал пандемияга айланган эди.

3. Оғир симптомлар ва асоратлар

Янги штаммлар баъзида одатий гриппдан кўра оғирроқ симптомларни келтириб чиқариши мумкин. Бу нафас олишда қийинчилик, кўкрак оғриғи, юрак уриши ва ҳатто ўпка шикастланиши каби жиддий асоратлар билан кечиши мумкин. Шунингдек, сурункали касалликларга эга одамлар ва иммунитети заиф бўлганлар янги штаммлардан кўпроқ зарар кўришади.

4. Ваксиналарнинг самарадорлиги

Ҳар йили ишлаб чиқиладиган грипп ваксиналари мавсумий вирус штаммларига мослаштирилади. Бироқ, янги штаммлар пайдо бўлса, аввалги ваксиналар самарадорлигини йўқотиши мумкин. Агар янги штамм вируснинг сезиларли ўзгариши натижасида пайдо бўлса, ваксина бу вирусга қарши иммун жавобни самарали рағбатлантира олмаслиги мумкин.

Янги штаммлардан ҳимояланиш усуллари

Янги грипп штаммлари хавфли бўлиши мумкинлиги сабабли, улардан ҳимояланишнинг турли усуллари мавжуд. Қуйида энг самарали усуллар келтирилган:

1. Ваксинатсия қилиш

Гриппга қарши ваксиналар янги штаммларга қарши тўлиқ ҳимоя қилмаслиги мумкин бўлса-да, улар касалликнинг оғир кечишини олдини олишда муҳим рол ўйнайди. Ҳар йили олинган грипп ваксиналари иммунитетни кучайтиради ва организмни вирусга қарши курашишга тайёрлайди. Шунингдек, ваксиналар баъзан янги штаммларга нисбатан қисман ҳимоя таъминлаши мумкин.

2. Гигиенага риоя қилиш

Янги грипп штаммлари тез тарқалиши мумкинлиги сабабли, гигиена қоидаларига риоя қилиш зарур. Қўлларни тез-тез ювиш, аксирганда ёки йўталаётганда бурун ва оғизни ёпиш орқали вируснинг тарқалишини олдини олиш мумкин. Шунингдек, жамоат жойларида ниқоб тақиш ва ижтимоий масофани сақлаш вирус тарқалишини секинлаштиради.

3. Иммунитетни мустаҳкамлаш

Янги штаммлардан ҳимояланиш учун иммунитетни мустаҳкамлаш муҳимдир. Тўғри овқатланиш, мунтазам жисмоний машқлар ва етарлича дам олиш орқали иммун тизимини қўллаб-қувватлаш мумкин. Витаминлар (айниқса, С витамини ва Д витамини), синк ва пробиотиклар истеъмол қилиш ҳам иммунитетни мустаҳкамлашда ёрдам беради.

4. Тиббий ёрдамга мурожаат қилиш

Агар янги грипп штамми билан касалланганликдан шубҳа қилинган бўлса, шифокор билан дарҳол маслаҳатлашиш лозим. Тиббий ёрдам касалликнинг асоратланиш хавфини камайтиради ва даволаш жараёнини енгиллаштиради. Шунингдек, антивирал дорилар касалликнинг оғир кечишини олдини олишда ёрдам бериши мумкин.

5. Ўзини изолятсия қилиш

Янги грипп штаммлари пайдо бўлганда вирус тарқалишининг олдини олиш учун касалланганлар ўзини изолятсия қилишлари лозим. Бу бошқа одамларни вирусдан ҳимоя қилади ва касалликнинг кенг тарқалишини секинлаштиради. Уйда қолиш ва атрофдагиларга зарар етказмаслик учун барча гигиена қоидаларига қатъий риоя қилиш зарур.

Хулоса

Гриппнинг янги штаммлари пайдо бўлиши соғлиқ учун жиддий хавф туғдириши мумкин. Улар тез тарқалиши, оғир симптомларни келтириб чиқариши ва аввалги ваксиналарга чидамли бўлиши эҳтимолдан ҳоли эмас. Бундай штаммлардан ҳимояланиш учун ваксинатсия, гигиенага риоя қилиш, иммунитетни мустаҳкамлаш ва тиббий ёрдам олиш муҳим аҳамиятга эга. Ҳар йили грипп мавсумидан олдин эҳтиёт чораларини кўриш орқали ўз соғлиғингизни ҳимоя қилиш ва вируснинг кенг тарқалишининг олдини олиш мумкин.