Кўкрак Саратони Диагностикаси: Тестлар ва Таҳлиллар
Кўкрак саратони аёлларда кенг тарқалган касалликлардан бири бўлиб, унинг эрта аниқланиши касалликни муваффақиятли даволаш имкониятларини оширади. Кўкрак саратонини аниқлаш учун турли тиббий тестлар ва таҳлиллар қўлланилади. Ушбу мақолада кўкрак саратони диагностикаси учун ишлатиладиган асосий усуллар, тестлар ва таҳлиллар ҳақида батафсил маълумот берилади.
1. Маммография
Маммография – кўкрак саратонини аниқлашда энг кенг қўлланиладиган диагностик усуллардан биридир. Бу кўкрак тўқимасининг рентген нури ёрдамида ўрганилишини ўз ичига олади. Маммография кўкракдаги ўзгаришларни эрта босқичда аниқлаш имконини беради, ҳатто ўсма қўл билан сезилмасдан олдин ҳам. Аёллар учун мунтазам равишда маммография ўтказиш кўкрак саратонини эрта аниқлаш ва даволаш имкониятларини оширади.
- Скреенинг маммография: Профилактика мақсадида ўтказиладиган маммография бўлиб, касаллик аломатлари бўлмаса ҳам амалга оширилади.
- Диагностик маммография: Кўкракда шиш ёки тугунча сезилганда қўлланилади. Бу усул кўпроқ аниқлик талаб қилинадиган ҳолатларда қўлланади.
2. Ултрасонография (Ултратовуш текшируви)
Ултрасонография кўкракдаги ўсма ёки шишларни аниқлашда қўлланиладиган яна бир самарали усулдир. Бу усулда юқори частотали товуш тўлқинлари ёрдамида кўкрак тўқималарининг тасвири олинади. Ултрасонография кўкракдаги ўсманинг хусусиятларини аниқлаш учун қўлланилади, яъни у қаттиқ (саратонли) ёки суюқлик билан тўлган (кист) эканлигини аниқлашга ёрдам беради. Бу усул айниқса ёш аёлларда ва зич кўкрак тўқимасига эга бўлганларда самарали ҳисобланади.
3. Биопсия
Биопсия – кўкрак саратонини аниқлаш учун энг аниқ усуллардан бири бўлиб, шубҳали ўсма ёки тўқимадан кичик намуна олинади ва лабораторияда ўрганилади. Биопсия ўсманинг саратонли ёки саратонсиз эканлигини аниқлашда ёрдам беради. Бир неча турдаги биопсиялар мавжуд:
- Нозик игна аспиратсияси биопсияси (ФНАБ): Нозик игна ёрдамида ўсма ичидан суюқлик ёки ҳужайра намунаси олинади.
- Ядро игна биопсияси: Ядро игнаси ёрдамида кўкракдаги шубҳали ўсма ёки тўқимадан каттароқ намуна олинади.
- Жарроҳлик биопсияси: Агар бошқа биопсия усуллари аниқ натижа бермаса, шубҳали ўсма тўлиқ ёки қисман олиб ташланиб, лабораторияда ўрганилади.
Биопсия кўкрак саратонининг турини, даражасини ва агрессивлигини аниқлашда ёрдам беради.
4. Магнит-резонанс томография (МРТ)
МРТ кўкрак саратонини аниқлашда қўлланиладиган тасвирлаш усулларидан биридир. Бу усулда кучли магнит майдони ва радио тўлқинлар ёрдамида кўкрак тўқималарининг батафсил тасвири олинади. МРТ кўпинча қуйидаги ҳолларда қўлланилади:
- Маммография ва ултрасонография натижалари етарли бўлмаганда
- Касаллик бошқа тўқималарга тарқалганини аниқлаш учун
- Генетик хавф юқори бўлган беморларда
МРТ аниқлиги юқори бўлгани учун баъзи мураккаб ҳолатларда қўлланилади.
5. ПЕТ-скан ва КТ-скан
ПЕТ-скан (позитрон-эмиссион томография) ва КТ-скан (компютер томографияси) кўкрак саратонининг тананинг бошқа қисмларига тарқалган ёки тарқалмаганини аниқлаш учун ишлатилади. Бу усуллар ёрдамида танада ўсма ҳужайралари ва уларнинг фаолияти кузатилади. ПЕТ-скан ҳужайраларнинг метаболик фаолиятини аниқлашда ёрдам беради, КТ-скан эса тананинг турли қисмларининг батафсил тасвирини беради. Ушбу тестлар саратоннинг бошқа органларга тарқалишини кузатиш учун қўлланилади.
6. Генетик тестлар
Баъзи ҳолларда кўкрак саратони генетик омиллар билан боғлиқ бўлиши мумкин. БРКА1 ва БРКА2 генларидаги мутатсиялар кўкрак саратони хавфини сезиларли даражада оширади. Генетик тестлар орқали ушбу мутатсиялар мавжудлигини аниқлаш мумкин. Агар оила аъзоларида кўкрак саратони билан боғлиқ тарих мавжуд бўлса, шифокор генетик тестларни тавсия қилиши мумкин. Бу тестлар орқали саратон хавфини баҳолаш ва профилактик чоралар кўриш мумкин.
7. Қон таҳлиллари
Кўкрак саратони диагностикасида махсус қон таҳлиллари ҳам қўлланилади. Бу тестлар ёрдамида саратон ҳужайралари томонидан ишлаб чиқарилган махсус оқсиллар ва маркерлар аниқланади. Масалан, КА 15-3 ва КА 27.29 каби саратон маркерлари кўкрак саратонининг ривожланиши ва қайта тикланиши ҳақида маълумот беради. Шунингдек, умумий қон таҳлиллари орқали танадаги саратоннинг умумий ҳолати баҳоланади.
Хулоса
Кўкрак саратонини аниқлаш учун қўлланиладиган тестлар ва таҳлиллар касалликни эрта босқичда аниқлаш ва тўғри даволаш режасини тузиш имконини беради. Маммография, ултрасонография, биопсия, МРТ, ПЕТ-скан ва КТ-скан каби усуллар саратоннинг босқичини ва турини аниқлашга ёрдам беради. Шунингдек, генетик тестлар орқали саратон хавфи баҳоланади. Мунтазам равишда тиббий кўриклардан ўтиш ва ўз вақтида шифокорга мурожаат қилиш кўкрак саратонини эрта аниқлаш ва муваффақиятли даволаш учун муҳим аҳамиятга эга.
