Ўпка саратонида жарроҳлик амалиёти: Қачон зарур?
Ўпка саратони даволашда бир неча турдаги усуллар қўлланилади ва уларнинг ичида жарроҳлик амалиёти муҳим ўрин тутади. Жарроҳлик йўли билан саратон ўсмасини олиб ташлаш баъзи ҳолларда энг самарали даволаш усули бўлиши мумкин. Жарроҳлик амалиётининг қачон зарур бўлишини касалликнинг босқичи, ўсманинг жойлашуви ва беморнинг умумий соғлиғи каби омиллар белгилайди. Ушбу мақолада ўпка саратони билан боғлиқ жарроҳлик амалиётининг қачон зарур бўлиши, унинг турлари ва натижалари ҳақида батафсил маълумот берилади.
1. Жарроҳлик амалиёти қачон қўлланилади?
Ўпка саратони даволашда жарроҳлик амалиёти саратон ҳужайраларини тўлиқ ёки қисман олиб ташлаш учун қўлланилади. Бироқ, бу усул ўпка саратони ҳар бир босқичида ҳам қўлланилавермайди. Жарроҳлик асосан қуйидаги ҳолларда зарур бўлади:
- Эрта босқичдаги ўпка саратони: Агар саратон фақат ўпка ичида бўлса ва бошқа органларга тарқалмаган бўлса, жарроҳлик амалиёти энг самарали даволаш усули бўлиши мумкин. И ва ИИ босқичдаги ўпка саратони жарроҳлик орқали олиб ташланганида, беморнинг касалликдан бутунлай соғайиш эҳтимоли ошади.
- Саратон жойлашуви: Агар саратон ўсмаси жарроҳлик йўли билан олиб ташлаш учун қулай жойда бўлса ва жарроҳлик пайтида ўпкага ва бошқа органларга катта зарар етказмаслик имкони мавжуд бўлса, оператсия қилиш тавсия этилади.
- Соғлом ўпка функсияси: Беморнинг соғлом ўпкаси яхши ишлаётган бўлса ва оператсиядан кейин етарли нафас олиш имконияти мавжуд бўлса, жарроҳлик тавсия этилади. Беморнинг умумий жисмоний ҳолати ҳам оператсияни ўтказиш имкониятига таъсир қилади.
2. Жарроҳлик амалиёти турлари
Ўпка саратонини олиб ташлаш учун турли хил жарроҳлик усуллари қўлланилади. Улар саратон ўсмасининг ҳажми, жойлашуви ва беморнинг умумий ҳолатига боғлиқ равишда танланади. Қуйида ўпка саратонига қарши қўлланиладиган асосий жарроҳлик турлари келтирилган:
- Лобектомия: Ўпканинг бир қисми (лоб) олиб ташланади. Бу энг кенг тарқалган жарроҳлик усули бўлиб, агар саратон ўпканинг бир қисмига жойлашган бўлса, лобектомия тавсия этилади.
- Сегментектомия: Ўпканинг кичикроқ қисми олиб ташланади. Агар саратон ўпканинг кичик қисмида жойлашган бўлса ва бошқа тўқималарга зарар етмаган бўлса, сегментектомия қўлланилади.
- Пневмонектомия: Бутун ўпка олиб ташланади. Бу усул саратон ўпканинг катта қисмини эгаллаб олганида ва жарроҳлик йўли билан бошқа усулда олиб ташлаш имкони бўлмаганда амалга оширилади.
- Минимал инвазив жарроҳлик: Баъзи ҳолларда минимал инвазив усул, масалан, видео ёрдамида торакоскопик жарроҳлик (ВАТС), қўлланилади. Бу усул кичик кесиклар орқали амалга оширилади ва беморнинг оператсиядан кейин тикланиш жараёнини осонлаштиради.
3. Жарроҳлик амалиётидан кейинги тикланиш
Ўпка саратонига қарши жарроҳлик амалиётидан кейинги тикланиш жараёни беморнинг соғлиғи, оператсиянинг мураккаблиги ва олиб ташланган ўпка тўқималарига қараб фарқ қилади. Беморлар одатда бир неча кун давомида касалхонада қоладилар ва оператсиядан кейин бир неча ҳафта ёки ой давомида тўлиқ тикланиш жараёни кузатилади.
Жарроҳликдан кейин қуйидаги омиллар тикланиш жараёнига таъсир қилиши мумкин:
- Оғриқ: Оператсиядан кейин беморлар кўкрак қафасида оғриқ ҳис қилишлари мумкин. Шифокорлар оғриқни бошқариш учун махсус дорилар ёзиб беради.
- Нафас олиш қийинчиликлари: Ўпкадан бир қисми олиб ташланганда, беморларда нафас олишда қийинчиликлар кузатилиши мумкин. Физиотерапия ва нафас олиш машқлари нафас олишни яхшилашга ёрдам беради.
- Чарчоқ: Беморлар оператсиядан кейин жисмоний чарчоқни ҳис қилишлари мумкин, аммо аста-секин бу ҳолат камаяди.
4. Жарроҳлик амалиётининг самарадорлиги
Ўпка саратонининг жарроҳлик амалиёти эрта босқичларда энг самарали ҳисобланади. И ва ИИ босқичдаги ўпка саратонида жарроҳлик орқали ўсмани олиб ташлаш кўпинча тўлиқ даволаниш имкониятини беради. Беморлар жарроҳлик амалиётидан кейин мунтазам равишда кузатув остида бўлишлари керак, чунки саратон қайта пайдо бўлиши мумкин.
ИИИ ва ИВ босқичдаги ўпка саратонида жарроҳлик амалиёти камроқ қўлланилади, чунки саратон кўпинча бошқа органларга тарқалган бўлади. Бундай ҳолларда жарроҳлик одатда кимётерапия ёки нурланиш билан бирга қўлланилади.
5. Жарроҳлик амалиёти ва бошқа даволаш усуллари
Ўпка саратонида жарроҳлик амалиёти баъзан бошқа даволаш усуллари, масалан, кимётерапия ва нурланиш терапияси билан биргаликда қўлланилади. Кимётерапия ва нурланиш терапияси саратон ўсмасини кичрайтириш ёки жарроҳликдан кейин қолган саратон ҳужайраларини йўқ қилиш учун ишлатилади.
Жарроҳлик амалиётидан олдин ёки кейин қўлланиладиган кимётерапия (неоадювант ва адювант кимётерапия) беморнинг даволаниш натижаларини яхшилаши мумкин.
Хулоса
Ўпка саратонида жарроҳлик амалиёти эрта босқичларда касалликни тўлиқ даволаш имконини берувчи самарали усул ҳисобланади. Саратон фақат ўпка ичида бўлиб, бошқа органларга тарқалмаган ҳолларда, жарроҳлик амалиёти кўпинча қўлланилади. Оператсия жараёнида ўпканинг бир қисми ёки бутунлай олиб ташланиши мумкин ва беморнинг соғлиғи жарроҳликдан кейин тикланиш жараёнига боғлиқ бўлади. Жарроҳлик амалиётидан кейин мунтазам кузатув ва қўллаб-қувватловчи даволаш усуллари беморнинг умумий саломатлигини яхшилашда муҳим аҳамиятга эга.
