Жигар Саратони Диагностикаси: Қандай Тестлар Керак?
Жигар саратони – бу жиддий касаллик бўлиб, уни эрта аниқлаш беморнинг ҳаётини сақлаб қолиш учун муҳимдир. Саратонга қарши самарали курашиш учун касалликни вақтида аниқлаш ва тўғри ташхис қўйиш зарур. Жигар саратонини ташхислашда бир нечта усуллар ва таҳлиллар мавжуд бўлиб, улар орқали касалликнинг босқичини, ҳажмини ва жигар фаолиятини аниқлаш мумкин. Қуйида жигар саратонини аниқлашда қўлланиладиган асосий тестлар ҳақида батафсил маълумот берилади.
1. Қон Таҳлиллари
Қон таҳлиллари жигар саратони ташхисида биринчи қадам ҳисобланади. Бу таҳлиллар жигарнинг умумий соғлиғини баҳолаш ва саратон ривожланиши эҳтимолини ўрганишга ёрдам беради.
- Алфа-фетопротеин (АФП) тести: Бу тест жигар саратони мавжудлигини аниқлашда энг муҳим воситалардан биридир. АФП даражаси саратон билан боғлиқ ҳолда юқори бўлиши мумкин. Бироқ, АФП кўрсаткичи ҳар доим ҳам саратонни тасдиқламайди, чунки бошқа жигар касалликлари ҳам бу кўрсаткични ошириши мумкин.
- Жигар фаолиятини текширувчи таҳлиллар: Бу тестлар жигар ҳужайраларининг қанчалик яхши ишлаётганини аниқлайди. Жигар фаолиятини кўрсатадиган тестлар орасида аланин аминотрансфераза (АЛТ), аспартат аминотрансфераза (АСТ), ва билирубин даражаларини ўлчаш киради.
2. Тасвирий Таҳлиллар (Визуализатсия)
Тасвирий таҳлиллар жигар саратонини аниқлашда ва ўсмаларни тасдиқлашда муҳим рол ўйнайди. Бу таҳлиллар ёрдамида шифокорлар жигар ҳужайраларининг структуравий ўзгаришларини кўришлари ва ўсмаларнинг жойлашувини аниқлашлари мумкин.
- Ултратовуш текшируви (УЗИ): Бу таҳлил жигар ҳужайраларининг структуравий ўзгаришларини аниқлашда энг кенг тарқалган усуллардан бири ҳисобланади. Ултратовуш ёрдамида жигар катталашган ёки кичиклашган бўлса, ҳамда ўсма ёки шиш мавжуд бўлса, уларни кўриш мумкин. Бу усулнинг афзаллиги унинг хавфсиз ва инвазив бўлмаганлиги ҳисобланади.
- Компютер томографияси (КТ): КТ жигарни янада батафсил тасвирлаб беради ва жигар ичидаги ўсма ёки бошқа тузилмаларнинг ҳажмини аниқлаш имконини беради. КТ сканер саратоннинг ўлчамини, жойлашувини ва унинг жигардаги бошқа қисмларга тарқалиш даражасини аниқлашда муҳим аҳамиятга эга.
- Магнит-резонанс томография (МРТ): МРТ — юқори сифатли тасвирий таҳлил усули бўлиб, жигар саратони ташхисида катта рол ўйнайди. Бу усул радио тўлқинлар ва магнит майдонлардан фойдаланиб, жигар ҳужайраларини батафсил кўрсатади. МРТ ёрдамида шифокорлар жигар саратони ёки бошқа патологик ўзгаришларни аниқлай олишади.
3. Биопсия
Биопсия – бу жигар тўқимасининг кичик бир қисмини олиб лаборатория шароитида текширишдир. Бу тест жигар саратонининг аниқ ташхисини қўйиш учун энг ишончли усуллардан бири ҳисобланади. Биопсия одатда қуйидаги ҳолларда тавсия этилади:
- Тасвирий таҳлиллар аниқ натижа бермаганида;
- Саратоннинг қайси тури эканини аниқлаш керак бўлганда;
- Шифокорлар ўсманинг қандай ривожланаётганини ва у қанчалик хавфли эканлигини билмоқчи бўлганларида.
Биопсия жараёнида ингичка игна ёрдамида жигар тўқимаси олинади. Олинган намуналар микроскоп ёрдамида текширилади ва саратон ҳужайралари мавжудлиги аниқланади.
4. Эндоскопик Ретроград Холангио Панкреатография (ЭРХП)
ЭРХП тести жигар саратони жигарга яқин сафро йўлларига таъсир қилган бўлиши мумкинлигини текшириш учун қўлланилади. Бу усулда эндоскоп ва рентген ёрдамида жигар ва сафро йўллари кўрсатилади. Ушбу тест сафро йўлларида тўсиқлар ёки ўсмалар мавжудлигини аниқлашга ёрдам беради.
5. Позитрон Эмиссион Томография (ПЕТ)
ПЕТ тести жигар саратонининг бошқа аъзоларга тарқалганлигини аниқлаш учун ишлатилади. Бу усулда махсус радиоактив моддалар ёрдамида ҳужайраларнинг метаболик фаолияти кузатилади. Саратон ҳужайралари одатда юқори даражада метаболик фаолият кўрсатганлиги учун, ПЕТ сканери орқали уларни аниқлаш мумкин. Бу тест саратоннинг бошқа жойларга тарқалишини аниқлашда муҳим аҳамиятга эга.
Хулоса
Жигар саратонини ташхислашда бир қатор тестлар ва таҳлиллар мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бири касалликни аниқлаш ва саратоннинг қайси босқичда эканини белгилаш учун муҳим ҳисобланади. Қон таҳлиллари, тасвирий таҳлиллар, биопсия ва бошқа махсус тестлар ёрдамида шифокорлар жигар саратонини аниқ ташхислаш ва тегишли даволаш усулларини белгилашлари мумкин. Вақтида ташхис қўйиш беморнинг ҳаётини сақлаб қолиш ва даволаш имкониятларини оширишга ёрдам беради. Шунинг учун, агар жигар саратонига хос белгилардан бирини ҳис қилсангиз, дарҳол шифокорга мурожаат қилиш ва керакли тестларни топшириш тавсия этилади.
