Жигар Саратони ва Сироз: Уларнинг Боғлиқлиги Қандай?
Жигар саратони ва сироз икки турли, аммо бир-бирига яқин касалликлар бўлиб, кўпинча бир-бирини қўзғатиши мумкин. Сироз – бу жигар тўқимасининг ўзгариши, яллиғланиши ва шикастланиши билан боғлиқ сурункали касаллик бўлса, жигар саратони жигарда пайдо бўладиган ёмон хулқли ўсмадир. Жигар саратони кўпинча сироз билан касалланган беморларда ривожланади. Ушбу мақолада жигар саратони ва сирознинг боғлиқлиги, сабаблари ва уларнинг умумий белгилари ҳақида батафсил маълумот берилади.
Жигар Сирози Нима?
Жигар сирози – бу жигар ҳужайраларининг узоқ муддатли шикастланиши ва ўлими натижасида жигарнинг жиддий тузилмаси бузилиши билан характерланади. Соғлом жигар ҳужайралари ўрнини чандиқ тўқималар эгаллайди, бу эса жигарнинг нормал фаолиятини издан чиқаради. Сироз аста-секин ривожланиб, жигарнинг токсинларни филтрлаш, оқсилларни ишлаб чиқариш ва озиқ-овқатни ҳазм қилиш каби асосий функсияларини ёмонлаштиради. Сирознинг асосий сабаблари қуйидагилар:
- Узоқ муддатли спиртли ичимликлар истеъмоли;
- Гепатит Б ва К вируслари;
- Жигар ёғли касаллиги;
- Баъзи генетик касалликлар ва заҳарланишлар.
Жигар Саратони Нима?
Жигар саратони – бу жигар ҳужайраларида пайдо бўладиган хавфли ўсма. Бу ўсма жигарда анормал ҳужайраларнинг тез кўпайиши билан ривожланади ва жигарнинг тузилиши ҳамда функсияларини бузади. Жигар саратони жигар сирози билан боғлиқ ҳолда ривожланиши мумкин, чунки сирозли жигар ҳужайралари саратонга мойил бўлади. Жигар саратонининг асосий сабаблари ҳам сирозга олиб келувчи омиллар билан боғлиқдир, масалан, гепатит инфектсиялари ва узоқ муддатли спиртли ичимликлар истеъмоли.
Жигар Сирози ва Саратони ўртасидаги Боғлиқлик
Жигар сирози жигар саратони ривожланиши учун асосий хавф омилларидан бири ҳисобланади. Сироз пайтида жигар ҳужайралари шикастланиб, ўз функсиясини тўғри бажара олмайди. Бу ҳолат йиллар давомида давом этиб, чандиқ тўқималар жигарни сезиларли даражада ёмонлаштиради. Жигар ҳужайралари ўрнини чандиқ тўқималар эгаллаши билан жигарнинг ўзини тиклаш жараёни бузилади. Бу жараён давомида баъзи ҳужайралар мутатсияга учраб, саратон ҳужайраларига айланиши мумкин. Шундай қилиб, сирозли жигарда жигар саратони ривожланиши хавфи ортади.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, сирозли беморларнинг 70-90 фоизи жигар саратони хавфига дучор бўлади. Айниқса, гепатит Б ёки К билан узоқ муддатли инфектсияга эга беморларда сироз ва жигар саратони ўртасидаги боғлиқлик юқори. Шунингдек, сирознинг оғир даражаларида жигар саратони хавфи янада ортади.
Жигар Сирози ва Саратони Белгилари
Жигар сирози ва саратонининг бир-бирига ўхшаш кўплаб белгилари мавжуд. Ушбу касалликлар ривожланиши давомида беморларда қуйидаги умумий белгилар пайдо бўлиши мумкин:
- Қорин оғриғи ва шиш: Сироз ва саратон пайтида беморларнинг қорини шишиши ва қорин бўшлиғида суюқлик йиғилиши мумкин (аситес). Бу ҳолат жигарнинг нормал фаолиятини бажара олмаслиги билан боғлиқдир.
- Тез вазн йўқотиш ва иштаҳанинг пасайиши: Жигар саратони ва сироз пайтида беморларда иштаҳа йўқолади ва вазн тезда камаяди.
- Тери ва кўз оқининг сарғайиши (сариқлик): Жигар ҳужайраларининг шикастланиши туфайли билирубин даражаси ошади ва сариқлик ривожланади. Бу сироз ва саратон учун умумий белгилардан биридир.
- Чарчоқ ва заифлик: Жигар ҳужайралари шикастланганида, танадаги метаболик жараёнлар бузилади, бу эса беморларни тез чарчашга олиб келади.
- Кўнгил айниши ва қайт қилиш: Жигарнинг ёмонлашиши овқат ҳазм қилиш жараёнларини бузади, бу эса кўнгил айниши ва қайт қилишга олиб келиши мумкин.
Диагностика ва Даволаш
Жигар сирози ва саратонини аниқлаш учун бир қатор таҳлиллар ва тестлар ўтказилади. Асосий диагностика усуллари қуйидагилар:
- Қон таҳлиллари: Жигар функсиясини аниқлаш ва саратон белгилари мавжудлигини текшириш учун қон таҳлиллари ўтказилади.
- Ултратовуш (УЗИ): Жигар ҳужайраларининг структуравий ўзгаришларини аниқлашда кенг қўлланилади.
- Компютер томография (КТ) ва Магнит-резонанс томография (МРТ): Жигарни батафсил текшириш ва ўсмаларнинг жойлашувини аниқлашда қўлланилади.
- Биопсия: Саратон мавжудлигини тасдиқлаш учун жигар тўқимасининг намунаси олинади.
Даволаш усуллари сироз ва саратон босқичига қараб ўзгаради. Жигар сирозини даволашнинг асосий йўли касаллик сабабларини бартараф этишдир, масалан, спиртли ичимликларни истеъмол қилишни тўхтатиш ёки гепатит инфектсияларини даволаш. Жигар саратони эса жарроҳлик амалиёти, кимётерапия ва радиотерапия ёрдамида даволанади.
Хулоса
Жигар саратони ва сироз ўзаро яқин боғлиқ бўлиб, сироз кўпинча жигар саратони ривожланишининг асосий сабаби ҳисобланади. Сироз жигар ҳужайраларини шикастлаб, уларни саратон ҳужайраларига айланишига олиб келиши мумкин. Вақтида ташхис қўйиш ва даволаш саратон ва сирознинг ривожланишини секинлаштиришга ва беморнинг ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради. Соғлом турмуш тарзига риоя қилиш ва спиртли ичимликлардан воз кечиш эса ушбу касалликларнинг олдини олишда муҳим аҳамиятга эга.
