Аллергия ва астма: Улар қандай боғлиқ?

Аллергия ва астма: Улар қандай боғлиқ?

Аллергия ва астма – бу нафас олиш тизимига таъсир қиладиган ва кўпинча бир-бири билан боғлиқ бўлган касалликлар. Аллергия иммун тизимининг муайян моддалар (аллергенлар)га ҳаддан ташқари сезгирлиги туфайли келиб чиқадиган ҳолат бўлса, астма нафас йўлларининг торайиши ва яллиғланиши натижасида юзага келади. Ушбу икки ҳолат кўпинча биргаликда пайдо бўлиб, беморлар учун катта ноқулайликлар ва саломатлик муаммоларини келтириб чиқаради. Аллергия ва астма ўртасидаги боғлиқликни тушуниш касалликларни назорат қилиш ва беморнинг умумий ҳаёт сифатини яхшилашда муҳим аҳамиятга эга.

Аллергия нима?

Аллергия – бу иммун тизимининг баъзи моддаларга (аллергенлар) нисбатан ўта сезгирлик реаксиясидир. Аллергенлар ўсимлик чанги, ҳайвонлар жуни, чанг кукуни, озиқ-овқат маҳсулотлари, дори воситалари ва кимёвий моддалар каби моддалар бўлиши мумкин. Аллергия организмда бир қатор симптомларни келтириб чиқаради, масалан, бурун оқиши, аксириш, кўз ёшланиши, қичишиш, тери тошмалари ва нафас олиш қийинчиликлари.

Аллергик реаксиялар, одатда, антитаналар ишлаб чиқарадиган иммун тизимининг бир қисми бўлган иммуноглобулин Э (ИгЕ) орқали бошланади. Бу антитаналар аллергенлар билан контакт қилганда организмда яллиғланиш жараёнини бошлайди, бу эса нафас йўллари, кўзлар ва терига таъсир қилади.

Астма нима?

Астма – бу сурункали касаллик бўлиб, нафас йўлларининг торайиши ва яллиғланиши натижасида беморнинг нафас олиш қийинчиликлари билан боғлиқ бўлади. Астма нафас йўлларининг яллиғланиши, мушакларнинг қисқариши ва йўтал, ҳансираш ёки кўкракда қисилиш ҳисси билан кечади.

Астма кучайиши кўпинча нафас йўлларига таъсир қиладиган турли омиллар билан боғлиқ. Бунга аллергенлар, совуқ ҳаво, жисмоний машқлар, стресс ёки нафас йўлларига таъсир қиладиган инфектсиялар киради. Астма билан оғриган беморларда нафас йўлларининг сезгирлиги ошади, бу эса кичик тирнаш хусусияти ёки аллергик таъсирланишда ҳам нафас олиш қийинлашишига олиб келади.

Аллергия ва астма ўртасидаги боғлиқлик

Аллергия ва астма бир-бири билан чамбарчас боғлиқ. Аллергик астма – бу аллергенлар билан контакт натижасида астма симптомларининг кучайиши билан характерланади. Бу турдаги астма кўпинча ўсимлик чанги, чанг кукуни, ҳайвонлар жуни, моғор ва бошқа аллергенлар билан нафас олиш йўллари алоқа қилганда юзага келади.

• Иммун тизимининг реактсияси: Аллергия ва астма бир хил иммун реактсияга асосланади. Аллергик астма ҳолатида аллергенлар иммун тизими томонидан ИгЕ антитаналари орқали тан олинади. Бу антитаналар ўз навбатида маст ҳужайраларни фаоллаштиради ва ҳистамин каби моддалар ажралишига сабаб бўлади. Бу моддалар нафас йўлларининг яллиғланишига ва торайишига олиб келади, бу эса астма симптомларини кучайтиради.
• Нафас йўлларининг яллиғланиши: Аллергия ва астма ҳар иккаласида ҳам нафас йўлларининг яллиғланиши муҳим рол ўйнайди. Астма билан оғриган беморларда нафас йўлларидаги яллиғланиш нафас олиш қийинчиликларини келтириб чиқаради, аллергия эса бу жараённи янада кучайтириши мумкин. Нафас йўлларидаги яллиғланиш нафас олишни қийинлаштиради, айниқса, аллергенлар билан контакт бўлганда.
• Аллергик реактсияларнинг астма билан боғлиқ бўлиши: Кўплаб астма билан оғриган беморларда аллергия ҳам учрайди. Масалан, ўсимлик чанги, ҳайвонлар жуни ёки чанг кукуни билан контакт натижасида нафас олиш қийинлашиши мумкин. Астма касаллиги бўлган беморларнинг 80% дан кўпроғида айнан аллергик астма ташхиси қўйилади.

Аллергик астманинг белгилари

Аллергик астманинг белгилари одатда аллергенлар билан алоқа қилгандан сўнг бир неча дақиқа ичида намоён бўлади. Бу симптомлар одатда қуйидагиларни ўз ичига олади:

• Нафас олишнинг қисқариши ёки ҳансираш
• Кўкракда сиқилиш ва ноқулайлик
• Йўтал, айниқса тунда ёки эрталаб
• Нафас олишда шовқинли овоз (хириллаш)
• Бурун тиқилиши ва аксириш

Аллергия ва астмани бошқариш усуллари

Аллергия ва астма биргаликда кечса, симптомларни назорат қилиш қийин бўлиши мумкин. Аммо тўғри чора-тадбирлар ва дори воситалари ёрдамида бу касалликларни бошқариш мумкин. Қуйида уларни бошқариш бўйича баъзи тавсиялар келтирилган:

1. Аллергенлардан қочиш: Астма ва аллергияни бошқаришнинг энг самарали усули аллергенлардан қочишдир. Масалан, чанг кукуни, ҳайвонлар жуни, ўсимлик чанги ва моғор каби аллергенлар билан алоқа қилишни минималлаштириш керак. Уйда ҳаво филтрлари ва намлагичлардан фойдаланиш бу борада ёрдам беради.
2. Антигистамин дорилар: Аллергик симптомларни камайтириш учун антигистамин дорилар ишлатилади. Улар қичишиш, бурун оқиши ва кўз ёшланишини енгиллаштиради, бу эса астма симптомларини ҳам камайтириши мумкин.
3. Инҳалерлар ва нафас йўлларини кенгайтирувчи воситалар: Астма билан оғриган беморларга инҳалерлар тавсия этилади. Бу воситалар нафас йўлларини кенгайтириб, нафас олишни енгиллаштиради. Инҳалерлар ёрдамида астма ҳужумлари тезда енгиллашади.
4. Иммунотерапия: Агар аллергик астма кучли бўлса, шифокор иммунотерапия (аллергия ўқ-дорилари) тавсия қилиши мумкин. Бу усул аллергенларга қарши иммунитетни кучайтиради ва астма симптомларини камайтиришга ёрдам беради.

Хулоса

Аллергия ва астма ўртасидаги боғлиқлик жуда кучли бўлиб, кўпинча биргаликда кечади. Аллергик астма аллергенлар билан алоқа натижасида нафас йўлларининг яллиғланиши ва торайиши билан боғлиқ бўлади. Аллергик астма симптомларини назорат қилиш ва бемор ҳаёт сифатини яхшилаш учун аллергенлардан қочиш, дори воситаларидан фойдаланиш ва шифокор кўрсатмаларига риоя қилиш муҳимдир. Тўғри даволаш ва профилактика чоралари астма ва аллергиянинг оғирлигини камайтиради ва беморга енгиллик беради.