Астма белгилари: Нималарга эътибор бериш керак?
Астма – бу сурункали нафас йўллари касаллиги бўлиб, нафас олиш йўлларининг торайиши ва яллиғланишига олиб келади. Ушбу касаллик нафас олишни қийинлаштиради ва тез-тез такрорланувчи аломатлар билан кечади. Астма, айниқса, ёмонлашиш даврида нафас олиш билан боғлиқ жиддий муаммоларни келтириб чиқариши мумкин. Шунинг учун астма белгилари ва касалликнинг аломатларига эътибор бериш жуда муҳимдир.
Астма белгилари
Астма касаллигида учрайдиган белгиларнинг баъзилари қуйидагилар:
- Нафас қисиши: Бу астманинг энг кенг тарқалган белгисидир. Нафас қисиши ёки ҳаво етишмаслиги одатда астма тутқоғида пайдо бўлади. Бу ҳолатнинг сабаби нафас йўлларининг торайиши бўлиб, бемор нафас олганида етарлича кислород ололмайди.
- Йўтал: Астма билан оғриган одамлар кўпинча кечаси ёки эрталабки соатларда кучли йўтал билан қийналади. Йўтал астма тутқоғининг яқинлашаётганидан хабар бериши мумкин. Астма йўтали қуруқ бўлиши ва тез-тез такрорланиши мумкин.
- Ғувиллаш (хириллаш): Нафас олган пайтда ҳаво йўлларининг торайиши сабабли нафас товушли, яъни хириллашли ёки ғувиллашли бўлади. Бу товуш кўпинча нафас чиқариш пайтида эшитилади.
- Кўкрак қисилиши: Астма билан оғриган одамлар кўкрак соҳасида босим ёки оғирликни ҳис қилишлари мумкин. Бу ҳис-туйғу нафас олишни янада қийинлаштириши мумкин.
- Чарчоқ ва кучсизлик: Астма тутқоғи вақтида ва ундан кейин бемор чарчоқ ва кучсизликни ҳис қилиши мумкин. Нафас олишдаги қийинчиликлар организмни заифлаштиради ва жисмоний фаолиятни чеклайди.
Астма белгилари қандай пайдо бўлади?
Астманинг белгилари нафас йўлларининг аллергенлар, совуқ ҳаво, чанг, кучли ҳиди ёки инфектсиялар каби қўзғатувчи омиллар таъсирида пайдо бўлади. Нафас йўлларининг сезгирлиги юқори бўлгани учун кичик бир қўзғатувчи ҳам яллиғланишни келтириб чиқариши ва нафас олишни қийинлаштириши мумкин. Баъзи одамлар астма белгилари фақат жисмоний машқлар вақтида пайдо бўлишини сезадилар, бу ҳолат “жисмоний машқ билан боғлиқ астма” деб аталади.
Кимларда астма хавфи юқори?
Астма ҳамма ёшдаги инсонларда учраши мумкин, аммо баъзи гуруҳлар ушбу касалликка кўпроқ мойил бўлади. Қуйидаги омиллар астма ривожланишига таъсир қилиши мумкин:
- Оилавий ирсият: Агар ота-онангиз ёки яқин қариндошларингизда астма бўлса, сизда ҳам ушбу касаллик ривожланиш хавфи юқоридир.
- Аллергия: Астма кўпинча аллергия билан боғлиқ бўлади. Аллергик ринит, ҳай февер, экзема каби аллергик касалликлар астма хавфини оширади.
- Чекиш: Сигарет тутуни нафақат астмани кучайтиради, балки унинг ривожланишига ҳам сабаб бўлиши мумкин. Пассив чекиш ҳам хавф омилларидан биридир.
- Атроф-муҳит омиллари: Ёмон ҳаво сифати, чанг ва ифлосланган ҳаво астма ривожланишига олиб келади.
Астма тутқоғини қандай олдини олиш мумкин?
Астмани даволаш ва олдини олишда асосий мақсад нафас йўлларини қўзғатувчи омиллардан ҳимоя қилишдир. Қуйидаги чоралар астма тутқоғини камайтиришга ёрдам беради:
- Аллергиядан ҳимоя: Астма кўпинча аллергик реактсиялар билан боғлиқ бўлганлиги сабабли, аллергенлардан сақланиш муҳимдир. Уй ҳайвонлари, чанг, чанг тўлдирувчи матолар ва кучли ҳидли моддалар (парфюмерия, кимёвий воситалар) билан алоқа қилишдан сақланиш керак.
- Тоза ҳаво: Ҳаво сифатини яхшилаш учун хоналарни мунтазам шамоллатиш ва чанг тозалаш зарур. Уйда намлик даражасини сақлаш ҳам астма тутқоғини камайтириши мумкин.
- Жисмоний машқлар: Енгил жисмоний машқлар нафас олиш тизимини мустаҳкамлайди. Бироқ, астма тутқоғи келиб чиқишини олдини олиш учун жисмоний машқларни аста-секин бошлаш ва кислород етарли даражада олинаётганига эътибор бериш керак.
- Инҳалер ва дорилар: Шифокор томонидан буюрилган инҳалерлар ва бошқа астмага қарши дориларни тўғри қўллаш астма тутқоғини олдини олишга ёрдам беради.
Хулоса
Астма нафас олиш билан боғлиқ жиддий муаммоларни келтириб чиқариши мумкин бўлган сурункали касалликдир. Нафас қисиши, йўтал, кўкрак қисилиши ва хириллаш каби аломатларга эътибор бериш ва касалликни бошқариш учун керакли чораларни кўриш астма билан яшашни осонлаштиради. Агар сизда астма белгилари пайдо бўлса, шифокор билан маслаҳатлашиш ва даволаш режаларига риоя қилиш жуда муҳимдир.
