Астма диагностикаси: Қандай тестлар ўтказилади?
Астма нафас йўлларининг сурункали касаллиги бўлиб, нафас олишни қийинлаштирувчи ва ҳаёт сифатига таъсир кўрсатадиган аломатлар билан кечади. Астма нафас йўлларининг яллиғланиши, торайиши ва ҳаддан ташқари сезувчанлиги билан характерланади. Агар бола ёки каттада астма белгилари кузатилса, эрта ташхис қўйиш ва тегишли даволашни бошлаш нафас олишни яхшилашда муҳим аҳамиятга эга. Астмани аниқлашда турли тестлар ва усуллар қўлланилади. Қуйида астма диагностикасида ўтказиладиган тестлар ҳақида батафсил маълумот берилади.
1. Спирометрия тести
Спирометрия — астма ташхисида энг кенг қўлланиладиган тестлардан биридир. Бу тест ёрдамида беморнинг нафас олиш функсияси ўлчанади, яъни нафас йўлларининг қанчалик яхши ёки ёмон ишлаётганлиги аниқланади. Спирометрия тести нафас йўлларининг торайиши ва нафас олиш ҳажми ҳақида аниқ маълумот беради.
- Тест қандай ўтказилади?
- Бемор спирометр деб аталадиган махсус мослама орқали чуқур нафас олади ва нафас чиқаради. Ушбу жараён давомида нафас йўлларидан ўтган ҳавонинг ҳажми ва тезлиги ўлчанади.
- Спирометрия тести бронходилататор дори воситаларидан олдин ва кейин ўтказилиши мумкин. Бу нафас йўлларининг дори воситасига қандай жавоб бераётганини кўрсатади.
- Тест натижалари нималарни кўрсатади?
- Агар спирометрия тести нафас йўлларининг торайганини ва ҳаво оқими камайганини кўрсатса, бу астманинг мавжудлигини кўрсатиши мумкин.
2. ПЕФ (Пик Экспиратсион Оқим) тести
Пик экспиратсион оқим (ПЕФ) тести — астма белгилари ва касаллик даражасини кузатиш учун қўлланиладиган оддий ва самарали тестдир. Ушбу тест ёрдамида нафас чиқариш кучи ўлчанади. ПЕФ тести нафас йўлларининг торайганлигини аниқлашга ёрдам беради.
- Тест қандай ўтказилади?
- Бемор махсус мослама — пик оқим ўлчагичдан фойдаланади. Бемор мосламага имкон қадар кучли нафас чиқаради, ва мослама нафас чиқариш кучини ўлчайди.
- Ушбу тест кўпинча уй шароитида ҳам ўтказилиши мумкин, бу эса беморнинг астма аломатларини кундалик равишда кузатиш имконини беради.
- Тест натижалари нималарни кўрсатади?
- Агар ПЕФ натижалари паст бўлса ёки ҳар хил вақтда сезиларли даражада ўзгариб турса, бу астма белгилари кучайишини кўрсатади.
3. Бронхопровокатсия тести
Бронхопровокатсия тести нафас йўлларининг қанчалик сезувчан эканлигини аниқлаш учун ўтказилади. Бу тест астма белгилари аниқ бўлмаса, лекин касаллик шубҳа қилинган ҳолатларда қўлланилади.
- Тест қандай ўтказилади?
- Бемор махсус моддалар (масалан, метахолин) инҳалатсияси орқали нафас йўлларига туширади. Ушбу модда нафас йўлларининг торайишини қўзғатиши мумкин.
- Сўнгра спирометрия тести ёрдамида нафас йўлларининг қандай жавоб бераётгани кузатилади. Агар инҳалатсия қилингандан сўнг нафас йўллари сезиларли даражада торайса, бу астма мавжудлигини тасдиқлаши мумкин.
- Тест натижалари нималарни кўрсатади?
- Агар бронхопровокатсия тести нафас йўлларининг юқори сезувчанлигини ва торайишини кўрсатса, бу астма ташхисини тасдиқлайди.
4. Аллерген тестлари
Аллерген тестлари астма белгилари аллергия билан боғлиқ эканлигини аниқлашда қўлланилади. Астманинг кўп ҳоллари аллергик реактсиялар билан боғлиқ бўлгани учун, ушбу тестлар муҳим аҳамиятга эга. Аллерген тестлари ёрдамида организмнинг қайси моддаларга сезгирлиги аниқланади.
- Тест қандай ўтказилади?
- Энг кўп қўлланиладиган тестлардан бири тери тести ҳисобланади. Ушбу тестда аллергенлар кичик миқдорда терига қўлланилади ва тананинг реаксияси кузатилади.
- Агар терида қичишиш, қизариш ёки шиш пайдо бўлса, бу организмнинг ушбу аллергенларга сезгирлигини кўрсатади.
- Тест натижалари нималарни кўрсатади?
- Агар беморда маълум аллергенларга сезгирлик аниқланса, бу астма белгилари аллергик астма эканлигини кўрсатиши мумкин.
5. НО (Азот оксиди) тести
Азот оксиди (НО) тести нафас чиқарилган ҳаводаги азот оксиди миқдорини ўлчайди. Нафас йўлларида яллиғланиш мавжуд бўлса, чиқарилган ҳаводаги НО миқдори ошади. Ушбу тест астма яллиғланишини аниқлашда қўлланилади.
- Тест қандай ўтказилади?
- Бемор махсус мослама орқали нафас чиқаради, ва мослама чиқарилган ҳаводаги НО миқдорини ўлчайди.
- Тест натижалари нималарни кўрсатади?
- Агар НО даражаси юқори бўлса, бу нафас йўлларида яллиғланиш борлигини ва астма мавжудлигини кўрсатиши мумкин.
Хулоса
Астма ташхисини қўйиш учун бир қатор тестлар ва усуллар мавжуд бўлиб, улар нафас йўлларининг ҳолатини баҳолашга ёрдам беради. Спирометрия, ПЕФ тести, бронхопровокатсия тести ва аллерген тестлари астманинг мавжудлигини аниқлашда кенг қўлланилади. Ушбу тестлар ёрдамида нафас йўлларидаги яллиғланиш, торайиш ва сезувчанлик даражаси аниқланади. Эрта ташхис қўйиш астма даволашни бошлаш ва беморнинг ҳаёт сифатини яхшилашда муҳим аҳамиятга эга.
