Астма ва аллергия: Қандай боғлиқлик бор?

Астма ва аллергия: Қандай боғлиқлик бор?

Астма ва аллергия ўртасидаги боғлиқлик кўп ҳолларда яққол кўринади. Бу иккала ҳолат ҳам нафас олиш тизимига таъсир қилиши ва кўпинча биргаликда учраши мумкин. Астма сурункали касаллик бўлиб, нафас йўлларининг торайиши ва яллиғланиши туфайли нафас олишни қийинлаштиради. Аллергия эса организмнинг баъзи моддалар, масалан, чанг, гул чанги, ҳайвон мўйи ёки баъзи озиқ-овқатларга қарши берган иммун жавоби натижасида пайдо бўлади. Кўпинча астма касаллиги аллергияларга нисбатан юқори сезувчанликка эга бўлган одамларда ривожланади.

Астма ва аллергия ўртасидаги боғлиқлик

Астма ва аллергиянинг боғлиқлиги асосан иммун тизимининг нотўғри ишлаши билан изоҳланади. Аллергия пайтида иммун тизими ҳаво йўлларига тушган бегона моддаларга (аллергенлар) қарши жавоб қайтаради ва бу нафас йўлларининг яллиғланишига олиб келади. Ушбу жараён астма тутқоғига ўхшаш аломатларни келтириб чиқариши мумкин. Аллергик астма — астманинг энг кенг тарқалган тури бўлиб, айнан аллергик моддалар таъсирида пайдо бўлади.

Аллергик астма сабаблари

Аллергик астма асосан қуйидаги аллергенлар туфайли пайдо бўлади:

1. Чанг ва гул чанги: Очиқ ҳавода мавжуд бўлган гул чанглари ва уй ичидаги чанг аллергия ва астма тутқоғини қўзғатадиган асосий омиллардан биридир. Баҳор ва ёз фаслларида чанг миқдори ошиб, бу ҳолатни ёмонлаштириши мумкин.
2. Уй ҳайвонларининг жунлари ва пўстлоғи: Уй ҳайвонлари, айниқса, итлар ва мушукларнинг жунлари ҳамда терисидан ажраладиган зарралар нафас йўлларини тирнайдиган кучли аллергенлардан биридир.
3. Мойчечак, моғор ва замбуруғлар: Уй шароитида намлик юқори бўлган жойларда замбуруғлар ва моғор пайдо бўлиши мумкин. Бу аллергенлар нафас йўлларига тушганда аллергик реактсиялар ва астма тутқоғини келтириб чиқаради.
4. Кимёвий моддалар ва кучли ҳидлар: Парфюмерия, тозаловчи воситалар ва сигарет тутуни каби кучли ҳидлар ҳам аллергик астма тутқоғини қўзғатиши мумкин.

Аллергик астма аломатлари

Аллергик астма белгилари астма ва аллергия аломатларига жуда ўхшайди. Бу аломатлар одатда аллерген билан алоқа қилганингизда кучаяди. Аллергик астманинг асосий белгилари қуйидагилардан иборат:

• Нафас қисиши ва хириллаш: Нафас йўлларининг торайиши туфайли нафас олиш қийинлашади ва хириллаш товуши эшитилади.
• Йўтал: Кўпинча аллергенлар билан алоқа қилгандан кейин кучли йўтал бошланади, айниқса кечаси.
• Кўкрак қисилиши: Кўкрак соҳасида босим ёки оғриқ ҳис қилинади.
• Бурун оқиши ва қичишиш: Аллергик реактсия пайтида бурун тиқилиши ёки оқиши кузатилади, шунингдек, кўзлар қичиши ва ёшланиши мумкин.

Астма ва аллергия тутқоғини олдини олиш

Астма ва аллергияни олдини олиш ва бошқаришда аллергенлардан ҳимояланиш муҳим рол ўйнайди. Қуйидаги чоралар астма ва аллергия тутқоғини камайтиришга ёрдам беради:

1. Аллергенлардан сақланиш: Агар аллергик астмангиз бўлса, аллергенлардан имкон қадар узоқроқ бўлиш муҳимдир. Уйда чангни камайтириш, ҳайвонлар билан бевосита алоқа қилмаслик ва ҳаво филтрларини қўллаш яхши самара беради.
2. Ҳаво сифатини назорат қилиш: Ёмон ҳаво сифати астмани кучайтиради. Уй шароитида ҳаво намлигини меъёрда сақлаш ва хоналарни мунтазам шамоллатиш керак.
3. Аллергия тестлари: Аллергия тестлари ёрдамида қайси моддалар сизда аллергик реактсияни келтириб чиқаришини аниқлаш мумкин. Бу тестлар асосида шифокор сизга мос даволаш режаси тузади.
4. Инҳалер ва дорилар: Аллергик астма билан оғриган одамларга шифокор томонидан махсус инҳалерлар ва дорилар буюрилади. Улар нафас йўлларини кенгайтиришга ва яллиғланишни камайтиришга ёрдам беради.
5. Иммунотерапия: Баъзи ҳолларда аллергия билан боғлиқ астмани даволаш учун аллергенларга нисбатан сезувчанликни пасайтирадиган иммунотерапия (аллергенларга қарши ваксинатсия) қўлланилади. Бу даволаш узоқ муддатли ҳимоя таъсирига эга бўлиши мумкин.

Аллергик астма билан яшаш

Аллергик астма билан яшашда турмуш тарзини тўғри ташкил қилиш муҳимдир. Ўз ҳолатингизни бошқариш ва астма тутқоғидан сақланиш учун қуйидаги маслаҳатларга риоя қилишингиз мумкин:

• Уйда гигиенани сақлаш: Чанг ва аллергенлар пайдо бўлишининг олдини олиш учун уйда мунтазам тозалаш ишларини олиб боринг. Ёстиқ ва кўрпаларда чангни ушлаб қолувчи матоларни ишлатиш фойдали бўлиши мумкин.
• Соғлом овқатланиш: Соғлом овқатланиш нафас олиш тизимини кучайтиради. Айниқса, антиоксидантларга бой озиқ-овқатлар (мева ва сабзавотлар) астма белгилари камайишига ёрдам беради.
• Мунтазам жисмоний фаолият: Жисмоний машқлар нафас олиш тизимини кучайтириши мумкин. Бироқ, жисмоний фаолликни бошлашдан олдин шифокор билан маслаҳатлашиш лозим.

Хулоса

Астма ва аллергия ўртасидаги боғлиқлик кучли бўлиб, кўпинча аллергенлар нафас йўлларини тирнайдиган ва яллиғланиш жараёнини кучайтирадиган асосий омиллар ҳисобланади. Аллергик астмани бошқаришда аллергенлардан ҳимояланиш ва керакли дори воситаларини қабул қилиш муҳим аҳамиятга эга.