Астма ва стресс: Боғлиқлик ва бошқариш усуллари
Астма — сурункали нафас йўллари касаллиги бўлиб, у нафас олишни қийинлаштирадиган белгиларга эга. Кўплаб омиллар астма белгилари кучайишига олиб келиши мумкин, улардан бири — стрессдир. Стресс астма билан яшовчи одамлар учун жиддий таъсир кўрсатиб, нафас олишни янада қийинлаштириши ва ҳужумларни тез-тез юзага келтириши мумкин. Ушбу мақолада астма ва стресс ўртасидаги боғлиқлик ҳамда уларни бошқариш усуллари ҳақида сўз юритамиз.
Стресс ва астма ўртасидаги боғлиқлик
Стресс ва астма ўртасида бевосита боғлиқлик мавжуд. Стресс нафас олишни назорат қилувчи мушакларни торайтиради, бу эса нафас олишни қийинлаштиради. Бунинг натижасида астма аломатлари кучайиши ёки астма ҳужумлари бошланиши мумкин. Бундан ташқари, стресс пайтида организмда яллиғланишни кучайтирувчи гормонлар ишлаб чиқарилади, бу эса нафас йўлларининг сезувчанлигини оширади.
Стресс нафақат астмани кучайтиради, балки астма билан яшаётган одамларнинг ҳаёт сифатини ҳам пасайтиради. Стрессни бошқариш қийин бўлса, астма белгилари янада ёмонлашади ва доимий ноқулайлик келтиради. Шу сабабли, астма ва стресс ўртасидаги боғлиқликни билиш ва уни бошқариш муҳимдир.
Стресснинг астмага таъсири қандай?
Стресс пайтида организм “кураш ёки қочиш” реактсиясини ишга туширади. Бу жараёнда адреналин ва кортизол каби стресс гормонлари чиқарилади. Ушбу гормонлар мушакларнинг қисқаришига, нафас йўлларининг торайишига ва нафас олишнинг қийинлашишига олиб келади. Астма билан оғриган одамлар учун бу жараён астма ҳужумларини тезлаштиради ва нафас қисиши каби аломатларни кучайтиради.
Бундан ташқари, стресс иммун тизимининг фаолиятига ҳам таъсир кўрсатади. Узлуксиз стресс нафас йўлларида яллиғланиш жараёнларини кучайтиради, бу эса астма аломатларини янада оғирлаштиради. Натижада, беморлар тез-тез астма ҳужумларига дуч келиши ва дори воситаларидан кўпроқ фойдаланиши керак бўлади.
Стрессни бошқариш ва астмани енгиллаштириш усуллари
Астма белгилари ва стрессни биргаликда бошқариш учун бир қатор усуллар мавжуд. Ушбу усуллар нафас олишни яхшилаш, стресс даражасини камайтириш ва астма ҳужумларини олдини олишга ёрдам беради.
1. Нафас олиш машқлари
Нафас олиш машқлари астма ва стрессни бошқаришнинг самарали усулларидан биридир. Тўғри нафас олиш техникалари нафас йўлларини бўшаштиришга ва танани тинчлантиришга ёрдам беради. Диафрагмал нафас олиш техникаси нафас олишни тартибга солиб, стрессни камайтиришда ёрдам беради.
- Қандай бажарилади?
- Қулай ўтириб, бурун орқали чуқур нафас олинг.
- Нафас олганингизда қорин кенгайишини ҳис қилинг.
- Кейин секин нафас чиқариб, нафас чиқаришда қорин енгиллашишини кузатинг.
- Ушбу машқни кун давомида бир неча марта такрорлаш тавсия этилади.
2. Медитатсия ва ёга
Медитатсия ва ёга стрессни камайтирувчи самарали усуллардан биридир. Ушбу усуллар танани ва онгни тинчлантириб, стресс гормонларини камайтиради. Медитатсия ва ёга нафас олишни яхшилайди ва астма белгилари камайишига ёрдам беради.
- Қандай бажарилади?
- Медитатсия учун сокин жойда ўтириб, диққатни нафас олишга қаратинг.
- Нафас олиш ва чиқариш жараёнига эътибор беринг ва ҳар сафар нафасни чуқурроқ ва секинроқ қилинг.
- Ёга машқлари нафас олишни яхшилайди ва мушакларни бўшаштириш орқали нафас йўлларини кенгайтиришга ёрдам беради.
3. Жисмоний фаолият
Енгил жисмоний машқлар нафас олишни яхшилайди ва стрессни камайтиришга ёрдам беради. Бироқ, астма билан оғриган одамлар учун машқларни тўғри танлаш ва уларга аста-секинлик билан киришиш муҳимдир. Юриш, сузиш ва ёга каби машқлар нафас олишни яхшилашда ёрдам беради.
- Нима қилиш керак?
- Машқларни аста-секин бошланг ва жисмоний фаоллик даражасини оширишдан олдин шифокор билан маслаҳатлашиш лозим.
- Инҳалерларни машқлар давомида ёнингизда олиб юринг ва керак бўлганда фойдаланинг.
4. Стрессни бошқаришнинг бошқа усуллари
- Дам олиш ва ҳордиқ чиқариш: Дам олиш стрессни камайтириш учун муҳимдир. Ўзингизга вақт ажратиб, дам олиш техникаларини қўллаш (масалан, иссиқ ҳаммом ёки мусиқа тинглаш) стресс даражасини камайтиради.
- Уйқуни яхшилаш: Етарлича уйқу олиш стресс даражасини камайтиришга ва организмнинг тикланишига ёрдам беради. Ҳар куни 7-8 соат уйқу олиш астма ва стрессни бошқаришда муҳим омиллардан биридир.
5. Соғлом овқатланиш
Соғлом овқатланиш астма ва стрессни бошқаришга ёрдам беради. Антиоксидантларга бой озиқ-овқатлар нафас йўлларидаги яллиғланишни камайтиради ва стресс даражасини пасайтиради. Масалан, омега-3 ёғ кислоталарига бой балиқлар, ёнғоқлар ва яшил сабзавотлар нафас олишни яхшилайди ва организмни қўллаб-қувватлайди.
Хулоса
Астма ва стресс ўртасидаги боғлиқлик кучли бўлиб, стресс астма белгилари кучайишига ва ҳужумлар тезлашишига олиб келиши мумкин. Аммо стрессни бошқариш усуллари, масалан, нафас олиш машқлари, медитатсия, ёга ва соғлом овқатланиш орқали астма аломатларини камайтириш мумкин. Тўғри бошқариш усуллари астма билан яшашни осонлаштиради ва нафас олишни яхшилайди.
