Астмани кучайтирадиган омиллар ва улардан қандай қочиш керак?
Астма нафас йўлларининг яллиғланиши ва торайиши билан боғлиқ бўлган сурункали касалликдир. Ушбу касаллик билан яшаётган одамлар учун баъзи омиллар астма белгилари ва ҳужумларини кучайтириши мумкин. Астма ҳужумларининг олдини олиш ва белгиларнинг ёмонлашишидан қочиш учун ушбу омилларни билиш ва улардан эҳтиёт бўлиш муҳимдир. Қуйида астмани кучайтирадиган асосий омиллар ва улардан қандай қочиш мумкинлиги ҳақида маълумотлар берилган.
1. Аллергенлар
Астмани кучайтирувчи энг кенг тарқалган омиллардан бири аллергенлардир. Гул чанги, уй ҳайвонлари жунлари, моғор ва уй чанги каби аллергенлар нафас йўлларининг яллиғланишини кучайтириб, астма ҳужумларини қўзғатади. Аллергенлардан сақланиш астма билан яшовчи одамлар учун жуда муҳимдир.
- Нималар қилиш керак?
- Уй ҳайвонларидан сақланинг ёки улар билан тўғридан-тўғри алоқани чекланг.
- Уйда чангни мунтазам тозалаш ва намлатгичлар ишлатиш орқали ҳавони тоза сақланг.
- Баҳор ва ёз ойларида очиқ ҳавода чанг миқдори юқори бўлганда, деразаларни ёпиқ тутинг ва чангга қарши ҳаво филтрлари қўлланг.
2. Сигарет тутуни
Сигарет тутуни нафас йўлларининг яллиғланишини кучайтирадиган энг хавфли омиллардан биридир. Нафақат фаол чекиш, балки пассив чекиш ҳам астма ҳужумларини келтириб чиқариши мумкин. Чекиш нафақат астмани кучайтиради, балки узоқ муддатда нафас йўлларига жиддий зарар етказади.
- Нималар қилиш керак?
- Сигарет чекишни тўхтатинг ёки чекишни ташлаш учун мутахассислардан ёрдам олинг.
- Чекувчи одамлар билан ёпиқ жойларда бўлмасликка ҳаракат қилинг.
- Пассив чекишдан қочиш учун атрофдагилардан уйингизда ва автомобилингизда сигарет чекишни тақиқланг.
3. Совуқ ҳаво
Совуқ ҳаво астма билан оғриган одамлар учун хавф туғдиради, чунки у нафас йўлларининг торайишига ва яллиғланишига олиб келади. Совуқ ҳавода нафас олиш астма аломатларини кучайтириши ва нафас олишда қийинчиликларни келтириб чиқариши мумкин.
- Нималар қилиш керак?
- Совуқ об-ҳаво шароитида ташқарига чиқишда оғиз ва бурнингизни шарф ёки ниқоб билан ёпинг.
- Уйда илиқ ҳаво ва намлик даражасини сақлаш учун иситиш ва ҳаво намлатгичлардан фойдаланинг.
4. Стресс ва ҳиссий ҳолатлар
Стресс астмани кучайтирадиган омиллардан бири бўлиб, кучли ҳиссий ўзгаришлар ҳам нафас олишни қийинлаштириши мумкин. Стресс пайтида нафас олиш тезлашади ва бу нафас йўлларини торайтириб, астма ҳужумига олиб келиши мумкин.
- Нималар қилиш керак?
- Стрессни бошқариш учун нафас олиш машқлари, медитатсия ва ёга билан шуғулланинг.
- Стрессли вазиятлардан қочишга ҳаракат қилинг ва дам олишга вақт ажратинг.
- Агар стрессни мустақил равишда бошқариш қийин бўлса, мутахассисдан ёрдам олинг.
5. Жисмоний машқлар
Баъзи ҳолларда жисмоний машқлар астма ҳужумларини қўзғатиши мумкин. Бу ҳолат «жисмоний машқлар билан боғлиқ астма» деб аталади ва фақат жисмоний фаолият пайтида нафас йўлларининг торайиши билан характерланади.
- Нималар қилиш керак?
- Жисмоний машқларни аста-секин бошланг ва енгил машқлар билан чекланинг.
- Машқлар пайтида инҳалердан фойдаланинг ва нафас олишни назорат қилинг.
- Шифокор билан маслаҳатлашиб, жисмоний фаолият учун мос режа тузинг.
6. Инфектсиялар
Нафас йўллари инфексиялари, айниқса вирусли ва бактериал касалликлар, астмани кучайтириши мумкин. Шамоллаш, грипп ёки бронхит каби касалликлар нафас йўлларининг яллиғланишини кучайтириб, астма ҳужумларини қўзғатади.
- Нималар қилиш керак?
- Иммунитетни мустаҳкамлаш учун соғлом овқатланинг ва С витамини истеъмол қилинг.
- Шамоллаш ва гриппга қарши эмланиш орқали инфексияларни олдини олинг.
- Қўлларни мунтазам ювиш ва вируслардан ҳимояланиш чоралари кўришни унутманг.
7. Ҳаво ифлосланиши
Ҳаво ифлосланиши, айниқса, транспорт воситаларидан чиққан тутун ва саноат чиқиндилари астма билан яшаётган одамлар учун хавфли бўлиши мумкин. Ифлосланган ҳаво нафас йўлларининг яллиғланишини кучайтириб, астма ҳужумларини кучайтириши мумкин.
- Нималар қилиш керак?
- Ифлосланган ҳудудлардан узоқроқ туринг ва тоза ҳаво бўлган жойларда вақт ўтказишга ҳаракат қилинг.
- Ҳаво ифлосланган вақтларда уйда қолиш ва ҳаво тозалаш мосламаларидан фойдаланиш фойдали бўлади.
8. Қайта ишланган озиқ-овқатлар
Қайта ишланган озиқ-овқатлар таркибида сунъий қўшимчалар, консервантлар ва зарарли ёғлар бўлиб, улар астмани кучайтириши мумкин. Баъзи озиқ-овқат қўшимчалари аллергик реаксияларни келтириб чиқариши ва нафас йўлларини тирнаши мумкин.
- Нималар қилиш керак?
- Табиий ва янги озиқ-овқатларни истеъмол қилишга ҳаракат қилинг.
- Сунъий қўшимчалар ва консервантлар қўшилган озиқ-овқатлардан сақланинг.
- Соғлом ёғлар ва фойдали озиқ-овқатларни истеъмол қилинг.
Хулоса
Астмани кучайтирадиган омилларни билиш ва улардан қочиш касалликни самарали бошқаришда катта ёрдам беради. Аллергенлардан, сигарет тутунидан, совуқ ҳаводан ва стрессдан эҳтиёт бўлиш астма ҳужумларини камайтиришга ёрдам беради. Тўғри парҳез тутиш, соғлом овқатланиш ва шифокор тавсияларига амал қилиш орқали астма билан сифатли ва тўлақонли ҳаёт кечириш мумкин.
