Буйракда тош пайдо бўлишининг сабаблари ва даволаш усуллари

Буйракда тош пайдо бўлишининг сабаблари ва даволаш усуллари

Буйрак тошлари — буйраклардаги минерал ва тузлардан ташкил топган қаттиқ моддалардир. Улар буйракларда, сийдик йўлларида ёки сийдик пуфагида ҳосил бўлиши мумкин. Буйрак тошлари турли ўлчам ва шаклларга эга бўлиб, баъзида оғриқ келтирмайди, аммо улар сийдик йўлларида ҳаракатланиб, оғриқ ва сийдик чиқариш билан боғлиқ муаммоларни келтириб чиқариши мумкин. Қуйида буйрак тошларининг пайдо бўлиш сабаблари ва даволаш усуллари ҳақида батафсил маълумот берилган.

Буйрак тошларининг пайдо бўлиш сабаблари

Буйрак тошлари пайдо бўлишининг бир неча асосий сабаблари мавжуд. Ушбу сабабларга риоя қилинмаса, сийдикда калсий ва бошқа минераллар тўпланиб, тошлар ҳосил бўлишига олиб келиши мумкин.

1. Суюқлик етишмаслиги

Етарли даражада суюқлик ичмаслик буйрак тошлари пайдо бўлишининг асосий сабабларидан биридир. Сув танқислиги сийдикни консентратсиялашади ва унда минераллар ва тузлар чўкиб, тошлар ҳосил бўлади. Кун давомида етарли миқдорда сув ичмаслик, айниқса, илиқ об-ҳавода ёки кўп терлаётганда, бу жараённи тезлаштиради.

2. Тузли ва калсийга бой озиқ-овқатларни ортиқча истеъмол қилиш

Калсий ва оксалат моддаларига бой озиқ-овқатлар буйрак тошларининг пайдо бўлишига сабаб бўлиши мумкин. Тузнинг кўп истеъмол қилиниши буйраклар орқали сийдикка кўпроқ калсий ажратилишига олиб келади. Бу калсий оксалат ва фосфат моддалари билан бирикиб, буйрак тошларини ҳосил қилади.

3. Озиқ-овқатларда оқсилнинг кўплиги

Ҳайвон оқсилларининг, айниқса, гўшт маҳсулотларини ортиқча истеъмол қилиш сийдикдаги кислоталикни оширади ва буйрак тошларининг ривожланиш хавфини кўпайтиради. Оқсиллар кислота балансини бузади, бу эса буйракларда тош ҳосил бўлишига олиб келиши мумкин.

4. Генетик мойиллик

Агар оила аъзоларида буйрак тошлари бўлса, бу уларнинг бошқа аъзоларида ҳам пайдо бўлиш хавфини оширади. Генетик мойиллик калсий оксалат тошларининг ривожланишига сабаб бўлиши мумкин. Шунингдек, буйракларда туз тўпланиши билан боғлиқ ирсий касалликлар ҳам буйрак тошларига олиб келади.

5. Метаболик бузилишлар

Гиперпаратироидизм, подагра, сийдик кислотаси даражасининг ошиши каби метаболик касалликлар буйрак тошлари ривожланишига сабаб бўлиши мумкин. Бу касалликлар организмда минерал ва кислота балансининг бузилишига олиб келиб, тошлар ҳосил бўлиш хавфини оширади.

Буйрак тошларини даволаш усуллари

Буйрак тошларини даволаш усуллари тошларнинг ҳажми, жойлашуви ва симптомларга боғлиқ равишда фарқланади. Тошларни даволаш учун турли хил усуллар қўлланилади, улар ичида консерватив усуллар ва жарроҳлик амалиётлари мавжуд.

1. Кўп суюқлик ичиш

Тошларни кичик ҳажмдалигида, уларни сийдик орқали чиқариб юбориш учун кўп суюқлик ичиш тавсия этилади. Ҳар куни камида 2-3 литр сув ичиш бу тошларнинг сийдик йўллари орқали чиқиб кетишига ёрдам беради. Сув ичиш орқали сийдик кўпаяди ва сийдик билан тошлар ювилиб чиқади.

2. Дори воситалари билан даволаш

Баъзи ҳолларда шифокорлар буйрак тошларини эритишга ёки сийдик орқали чиқаришга ёрдам берадиган дориларни тавсия қилиши мумкин. Масалан, калсий тошларига қарши диуретиклар, урик кислотаси тошларига қарши аллопуринол каби дорилар ишлатилади. Оғриқни камайтириш учун эса аналгетиклар ва антиспазмодиклар қўлланилади.

3. Шок тўлқини литотрипсияси (ЭСВЛ)

Шок тўлқинлари билан тошларни майдалаш усули – бу кичик ва ўрта ҳажмли буйрак тошларини даволашда кенг қўлланиладиган жарроҳлик бўлмаган усулдир. Махсус қурилма орқали тошларга йўналтирилган шок тўлқинлари уларни майдалаб, сийдик орқали чиқиб кетишини таъминлайди.

4. Уретероскопия

Агар тошлар каттароқ бўлса ёки шок тўлқини литотрипсияси ёрдам бермаса, уретероскопия усули қўлланилади. Ушбу усулда сийдик йўллари орқали махсус мослама киритилиб, тошлар механик равишда олинади. Ушбу усул кичик ҳажмдаги жарроҳлик амалиёти сифатида кўрилади ва беморга нисбатан кам инвазив ҳисобланади.

5. Перкутан нефролитотомия

Агар тошлар катта бўлса ёки мураккаб жойлашган бўлса, перкутан нефролитотомия усули қўлланилади. Ушбу усулда буйрак соҳасида кичик кесма қилинади ва махсус мослама орқали тошлар олинади. Ушбу жарроҳлик усул каттароқ тошлар ва оғир ҳолларда қўлланилади.

6. Парҳез ва турмуш тарзини ўзгартириш

Буйрак тошлари қайта пайдо бўлишининг олдини олиш учун озиқ-овқат парҳези ва турмуш тарзини ўзгартириш зарур. Тузни камроқ истеъмол қилиш, шакар ва оксалатларга бой озиқ-овқатларни чеклаш, кўпроқ суюқлик ичиш буйрак тошларининг қайта пайдо бўлиш хавфини камайтиради. Шунингдек, мунтазам жисмоний фаоллик ҳам буйраклар фаолиятини қўллаб-қувватлайди.

Хулоса

Буйрак тошлари ноқулайлик ва оғриқ келтирадиган жиддий касаллик бўлиши мумкин, аммо унинг олдини олиш ва даволаш мумкин. Сув ичиш режимига риоя қилиш, соғлом парҳез, мунтазам тиббий кўриклар ва дори-дармонларни ўзбошимчалик билан истеъмол қилмаслик буйрак тошлари пайдо бўлиши хавфини сезиларли даражада камайтиради. Агар буйрак тошлари пайдо бўлган бўлса, шифокор маслаҳатлари ва даволаш усуллари ёрдамида уларни муваффақиятли даволаш мумкин.