Депрессия ва ташвиш: Фарқи нимада?
Депрессия ва ташвиш (анхиетй) инсон руҳий саломатлигига таъсир қилувчи икки кенг тарқалган ҳолатдир. Кўпинча бу икки ҳолат бир-бирига ўхшаш кўринади, аммо уларнинг ўзига хос фарқлари мавжуд. Ушбу мақолада депрессия ва ташвиш ўртасидаги асосий фарқларни тушунтириб, уларнинг белгилари, сабабларини ва даволаш усулларини кўриб чиқамиз.
1. Депрессия: Умумий кўриниш
Депрессия бу узоқ муддатли руҳий тушкунлик ҳолатидир. Одатда, одам ўзини хафа, умидсиз, қадрсиз ва бефойда ҳис қилади. Ушбу руҳий ҳолат одатда икки ҳафтадан кўпроқ давом этади ва инсоннинг кундалик ҳаётига сезиларли таъсир кўрсатади. Депрессияда бўлган инсон қизиқишларини йўқотиши, кундалик ишларини бажаришга қизиқмаслиги ва ўзини доимий равишда чарчаган ҳис қилиши мумкин.
Асосий белгилар:
- Узоқ давом этувчи кайфиятнинг пасайиши.
- Ҳеч нарса қилгиси келмаслиги ва қизиқишларнинг йўқолиши.
- Уйқу ва овқатланиш одатларининг ўзгариши.
- Ўзини айбдор ва қадрсиз ҳис қилиш.
- Ўлим ёки ўз жонига қасд қилиш ҳақидаги фикрлар.
Депрессияга чалинган одамлар кўпинча бу ҳолатни ҳаётдаги қийинчиликлар ва муваффақиятсизликлар билан боғлашади. Аммо депрессия кўпинча ҳеч қандай аниқ сабаб бўлмасдан ҳам пайдо бўлиши мумкин ва инсон ўзининг нима учун
бундай ҳолатда эканини тушунмаслиги мумкин.
2. Ташвиш (Анхиетй): Умумий кўриниш
Ташвиш ёки анхиетй – бу кучли хавотир ва қўрқув ҳис қилиш билан боғлиқ руҳий ҳолатдир. Одам ўз ҳаётидаги ноаниқликлар ва келажакдаги номаълум ҳолатлар туфайли доимий стресс ва хавотирни ҳис қилади. Бу ҳолат инсоннинг кундалик ҳаётида хавотир ва безовталикни кучайтириб, унинг қарор қабул қилиш қобилиятига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
Асосий белгилар:
- Доимий равишда ҳеч қандай аниқ сабаб бўлмаган хавотирни ҳис қилиш.
- Юрак уришининг тезлашиши, нафас олиш қийинлашиши.
- Мушакларда таранглик ва чарчоқ.
- Диққатни жамлашда қийинчиликлар.
- Уйқунинг бузилиши.
Ташвиш билан яшаётган одамлар кўпинча ўз олдиларидаги муаммоларни ҳаддан ташқари кўпайтиради ва вазиятнинг салбий натижалари ҳақида доимий ўйлашади. Бу ҳолат кўпинча инсоннинг стресс ва ҳаётий қийинчиликларга мослаша олмаслигидан келиб чиқади.
3. Фарқлар: Депрессия ва ташвиш ўртасидаги асосий фарқлар
Депрессия ва ташвиш ўртасидаги асосий фарқ уларнинг қачон ва қандай пайдо бўлишида намоён бўлади. Депрессия кайфиятнинг тушкунлиги ва ҳаётга қизиқишнинг йўқолиши билан тавсифланади. Одам ўзини умидсиз ва қийинчиликлардан чиқиш йўли йўқдек ҳис қилади. Ташвиш эса асосан келажакдаги номаълум ва ноаниқ ҳолатлар туфайли пайдо бўлади ва одам доимий равишда хавотир ва стрессни ҳис қилади.
Эмотсионал фарқлар:
- Депрессияда одам кўпинча ўтмишдаги қийинчиликлар ёки муваффақиятсизликлар ҳақида ўйлайди, умидсиз ҳис қилади.
- Ташвишда эса одам келажакдаги номаълум ҳолатлардан хавотирланади, доимий қўрқувда бўлади.
Жисмоний фарқлар:
- Депрессияда одам кўпинча энергия танқислиги, уйқунинг бузилиши ва овқатланиш одатларидаги ўзгаришлар билан дуч келади.
- Ташвишда эса юрак уришининг тезлашиши, қўрқув туфайли нафас олиш қийинлашиши, терлаш ва мушакларда таранглик кузатилади.
4. Ўхшашликлар: Депрессия ва ташвишнинг умумий белгилари
Баъзи ҳолларда депрессия ва ташвиш бир вақтнинг ўзида намоён бўлиши мумкин. Масалан, инсон бир вақтнинг ўзида умидсиз бўлиши ва келажакдан хавотир олиши мумкин. Шу сабабли, бу икки ҳолат баъзида бир-бирига аралашиб кетиши мумкин. Бунинг натижасида инсоннинг ҳаёти янада мураккаблашиши ва ёрдамга эҳтиёжи ортиши мумкин.
Умумий белгилар:
- Уйқу ва овқатланиш билан боғлиқ муаммолар.
- Диққатни жамлашдаги қийинчиликлар.
- Жисмоний аломатлар (чарчоқ, бош оғриғи, мушаклардаги таранглик).
- Кундалик ҳаётга салбий таъсир.
5. Даволаш усуллари: Депрессия ва ташвишни қандай енгиш мумкин?
Ҳар иккала ҳолатда ҳам профессионал ёрдам олиш муҳим аҳамиятга эга. Психотерапия депрессия ва ташвишга қарши курашишда энг самарали усуллардан биридир. Когнитив-беҳавиорал терапия каби усуллар инсоннинг салбий фикрларини таҳлил қилиш ва уларни ўзгартиришга ёрдам беради.
Бундан ташқари, дори-дармонлар ҳам депрессия ва ташвишни бошқаришда ёрдам бериши мумкин, аммо улар фақат шифокор назорати остида қабул қилиниши керак. Жисмоний фаоллик, медитатсия ва стрессни камайтириш учун ўзини парвариш қилиш ҳам руҳий ҳолатни яхшилашга катта ёрдам беради.
Хулоса
Депрессия ва ташвиш икки хил руҳий ҳолат бўлишига қарамай, уларнинг бир-бирига ўхшашликлари ва фарқлари мавжуд. Депрессия инсоннинг кайфиятига ва ҳаётга бўлган муносабатига таъсир қилса, ташвиш инсоннинг келажакдаги номаълум ҳолатлардан хавотирланишига олиб келади. Иккала ҳолат ҳам одамнинг ҳаёт сифатига катта таъсир кўрсатиши мумкин, шунинг учун бу аломатлар сезилганда, профессионал ёрдам олиш жуда муҳимдир.
