Депрессияни қандай аниқлаш мумкин: Диагностика усуллари

Депрессияни қандай аниқлаш мумкин: Диагностика усуллари

Депрессия – бу руҳий касаллик бўлиб, у инсоннинг кайфиятига, энергиясига ва ҳаёт сифатига сезиларли даражада таъсир кўрсатади. Депрессияни эрта аниқлаш ва тўғри даволаш муҳим аҳамиятга эга, чунки бу касаллик вақт ўтиши билан чуқурлашиб, кундалик фаолиятга ва саломатликка зарар етказиши мумкин. Ушбу мақолада депрессияни аниқлаш учун қўлланиладиган асосий диагностика усуллари ҳақида батафсил маълумот берилади.

1. Шифокор томонидан тиббий кўрик

Депрессияни аниқлашда дастлабки қадам тиббий кўрикдан ўтишдир. Бемор ўзининг руҳий ва жисмоний ҳолати ҳақида шифокорга маълумот беради. Шифокор одатда қуйидаги жиҳатлар бўйича саволлар беради:

• Кайфият ўзгаришлари.
• Уйқу билан боғлиқ муаммолар.
• Озиқланиш одатларидаги ўзгаришлар.
• Диққатни жамлашдаги қийинчиликлар.
• Кундалик фаолиятни бажаришдаги қийинчиликлар.

Шифокор беморнинг ҳолатини яхшироқ тушуниш учун ўзининг ҳис-туйғуларини ва кайфиятини батафсил таҳлил қилади. Шунингдек, шифокор беморда бошқа касалликлар мавжудлигини истисно қилиш учун таҳлиллар ва текширувлар ҳам ўтказиши мумкин, чунки баъзи жисмоний касалликлар депрессия билан ўхшаш аломатларга эга бўлиши мумкин.

2. Саволномалар ва баҳолаш шкалалари

Депрессияни аниқлашда кўпинча турли саволномалар ва баҳолаш шкалаларидан фойдаланилади. Ушбу тестлар беморнинг депрессия аломатларини баҳолаш ва касаллик даражасини аниқлашга ёрдам беради. Энг кўп қўлланиладиган диагностика воситалари қуйидагилардан иборат:

А. Бекк Депрессион Инвенторй (БДИ)

БДИ тести депрессияни баҳолаш учун энг кўп ишлатиладиган саволномалардан биридир. Ушбу тестда бемор ўзининг кайфияти, энергия даражаси, уйқу сифати ва бошқа аломатлар ҳақида саволларга жавоб беради. Ҳар бир савол 0 дан 3 гача бўлган баллар билан баҳоланади, ва якуний балл депрессия даражасини аниқлашга ёрдам беради.

Б. Ҳамилтон Депрессион Ратинг Скале (ҲДРС)

ҲДРС шкаласи ҳам депрессияни аниқлаш учун кенг қўлланилади. Бу тест орқали шифокор ёки психолог беморнинг аломатларини таҳлил қилади ва руҳий ҳолатни ўлчайди. ҲДРС тести депрессиянинг турли хил жиҳатларини баҳолаш учун ишлатилади, масалан, кайфият, ўз-ўзини баҳолаш, уйқу ва фаолиятдаги ўзгаришлар.

К. Патиент Ҳеалтҳ Қуестионнаире-9 (ПҲҚ-9)

ПҲҚ-9 тести ўз-ўзини баҳолаш учун қулай восита бўлиб, у беморга ўз кайфияти ва аломатларини баҳолаш имконини беради. Ушбу тест беморнинг сўнгги икки ҳафта давомида қандай руҳий ҳолатда бўлганини аниқлашга қаратилган саволларни ўз ичига олади.

3. Тиббий ва руҳий анамнез йиғиш

Депрессияни аниқлашда анамнез йиғиш муҳим аҳамиятга эга. Шифокор беморнинг ҳаёти, ишлари, оилавий муносабатлари, стресс омиллари ва бошқа шароитлар ҳақида маълумот тўплайди. Бу маълумотлар депрессиянинг сабаблари ва унинг ривожланишига туртки бўлган омилларни аниқлашда ёрдам беради. Шу билан бирга, оилавий анамнез ҳам ўрганилади, чунки депрессия баъзи ҳолларда генетик мойиллик билан боғлиқ бўлиши мумкин.

4. Жисмоний текширувлар ва лаборатор таҳлиллар

Депрессиянинг баъзи аломатлари жисмоний касалликлар билан боғлиқ бўлиши мумкин. Масалан, қалқонсимон без фаолиятининг бузилиши, витамин Д ёки Б12 етишмаслиги ҳам кайфиятнинг пасайишига ва депрессияга олиб келиши мумкин. Шифокор депрессияни аниқлашда жисмоний текширувлар ва лаборатор таҳлиллар ўтказиши мумкин, масалан:

• Қалқонсимон без гормонлари даражасини аниқлаш.
• Қон таркибини ва витаминлар даражасини текшириш.

Жисмоний касалликлар истисно қилингач, депрессия руҳийнинг асосий сабаби бўлиши мумкинлиги аниқ бўлади.

5. Психологик баҳолаш

Депрессияни аниқлашда психологик баҳолаш ҳам қўлланилади. Психологлар беморнинг руҳий ҳолатини чуқур ўрганиб, унинг ички ҳиссиётлари ва фикрларини таҳлил қилиш орқали депрессиянинг даражаси ва сабаблари ҳақида аниқроқ маълумот оладилар. Психотерапия давомида бемор ўзининг ҳис-туйғуларини яхшироқ англашга ва улар билан курашишни ўрганишга ҳаракат қилади.

6. Уйқу ва энергия даражаси мониторинги

Депрессия кўпинча уйқу ва энергия даражасига таъсир қилади. Шифокор ёки психолог беморнинг уйқу режими ва энергия даражасини мониторинг қилиб, депрессиянинг асосий аломатларини баҳолайди. Уйқусизлик ёки ҳаддан ташқари кўп ухлаш депрессиянинг кўп учрайдиган белгиларидан биридир, ва бу аломатлар диагностика жараёнида муҳим ўрин тутади.

7. Ижтимоий ва функтсионал ҳолат баҳоси

Депрессия кўпинча инсоннинг кундалик ҳаётига салбий таъсир кўрсатади. Ижтимоий муносабатлардан чекиниш, иш фаолиятидаги қийинчиликлар ва умуман фаолиятдаги пасайиш депрессиянинг асосий белгилари ҳисобланади. Шифокор беморнинг ижтимоий ва функтсионал ҳолатини таҳлил қилиб, унинг депрессияга қанчалик даражада чалинганини аниқлаши мумкин.

Хулоса

Депрессияни аниқлаш мураккаб жараён бўлиб, кўплаб турли усулларни талаб қилади. Тиббий кўрик, саволномалар, лаборатор таҳлиллар ва психологик баҳолаш орқали депрессиянинг мавжудлиги ва даражасини аниқлаш мумкин. Депрессияни эрта аниқлаш ва тўғри даволаш инсоннинг руҳий ва жисмоний саломатлигини тиклашда катта рол ўйнайди. Агар депрессиянинг аломатлари кузатилса, шифокор ёки психолог билан маслаҳатлашиш энг тўғри йўлдир.