Грипп ва антибиотиклар: Улар самаралими?
Грипп — нафас йўлларига таъсир қилувчи вирусли касаллик бўлиб, одатда йирик миқёсда юқумли бўлади ва ҳар йили миллионлаб одамлар орасида тарқалади. Грипп одатда бош оғриғи, юқори тана ҳарорати, йўтал, мушак оғриғи ва чарчоқ билан намоён бўлади. Аммо бу касаллик вирусли бўлгани учун, антибиотиклар унинг давосида самарали эмас. Ушбу мақолада грипп ва антибиотиклар ўртасидаги боғлиқлик ва антибиотикларнинг гриппга қарши қанчалик самарали эканлиги ҳақида батафсил маълумот берилади.
Антибиотиклар нима ва қандай ишлайди?
Антибиотиклар бактерияларга қарши курашувчи дорилар бўлиб, улар бактерияларнинг ўсишини тўхтатади ёки уларни ўлдиради. Улар бактериал инфектсияларни даволашда самарали восита бўлса-да, антибиотиклар вирусларга қарши ишламайди. Грипп вирусли инфексияга киради, шунинг учун антибиотиклар бу касалликка таъсир қилмайди. Антибиотиклар фақат бактериал инфексияларни даволаш учун мўлжалланган ва улар гриппга қарши ҳеч қандай фойда бермайди.
Гриппнинг сабаблари ва вирусга қарши кураш
Гриппни А ва Б типидаги грипп вируслари келтириб чиқаради. Бу вируслар нафас йўллари орқали тарқалади ва одамдан одамга тез юқади. Грипп пайтида одамнинг иммунитет тизими вирусга қарши курашади. Грипп билан касалланган одамлар одатда уй шароитида дам олиш, суюқлик истеъмол қилиш ва симптомларни енгиллаштирувчи дорилар билан даволанишади. Аммо антибиотиклар гриппга қарши курашда ҳеч қандай таъсир кўрсатмайди, чунки улар вирусларни ўлдира олмайди.
Антибиотикларни нотўғри қўллашнинг хавфи
Кўпчилик одамлар грипп ёки бошқа вирусли инфексиялар пайтида антибиотиклардан фойдаланганликлари сабабли ўз соғлиғига зарар етказиши мумкин. Антибиотиклар нотўғри ишлатилганда бир нечта салбий оқибатларга олиб келади:
- Антибиотик резистентлиги: Антибиотикларни ортиқча ёки нотўғри қўллаш бактерияларнинг бу дориларга қарши чидамлилигини оширади. Бу ҳолатни “антибиотик резистентлиги” деб аташади. Резистент бактериялар даволанишга камроқ таъсирчан бўлади ва кейинчалик уларни даволаш қийинлашади.
- Ножўя таъсирлар: Антибиотикларни нотўғри ишлатиш ножўя таъсирларга олиб келиши мумкин, масалан, ошқозон-ичак тизимидаги бузилишлар, аллергик реактсиялар ёки иммун тизимининг заифлашиши.
- Фойдали бактерияларга зарар етказиш: Антибиотиклар нафақат зарарли бактерияларни, балки организмдаги фойдали бактерияларни ҳам ўлдиради. Бу ичак микрофлорасининг бузилишига олиб келади, бу эса иммун тизимига салбий таъсир қилади.
Қачон антибиотиклар керак бўлиши мумкин?
Антибиотиклар фақат бактериал инфексияларни даволаш учун ишлатилиши керак. Аммо баъзида гриппнинг асоратлари бактериал инфексияларга олиб келиши мумкин. Бундай ҳолатларда антибиотиклар керак бўлиши мумкин. Қуйида антибиотиклар талаб қилинадиган асосий бактериал асоратлар келтирилган:
- Бактериал пневмония: Грипп баъзан ўпка инфектсияларига, масалан, пневмонияга олиб келиши мумкин. Пневмония бактериал бўлса, антибиотиклар даволашда самарали бўлади.
- Бронхит: Гриппдан кейин нафас йўллари яллиғланиши ва бронхит пайдо бўлиши мумкин. Агар бронхит бактериал инфексияга айланиб қолса, антибиотиклар қўлланилади.
- Синусит ва қулоқ инфектсиялари: Грипп баъзида синуслар ва қулоқларда бактериал инфексияларнинг ривожланишига олиб келиши мумкин. Бундай ҳолларда антибиотиклар ёрдамида даволаш самарали бўлиши мумкин.
Грипп билан касалланган одамда юқори тана ҳарорати бир неча кун давомида сақланиб турса ёки касалликдан кейин ёмонлашиш белгилари кузатилса, бу бактериал инфексиянинг қўшилганидан дарак беради ва шифокор антибиотикларни буюриши мумкин.
Гриппни даволашнинг самарали усуллари
Гриппга қарши антибиотиклар самарали бўлмаса-да, касалликни енгиш ва симптомларни енгиллаштириш учун бошқа самарали усуллар мавжуд. Қуйида гриппни уй шароитида даволаш бўйича бир нечта тавсиялар келтирилган:
- Дам олиш ва уйқу: Грипп пайтида кўпроқ дам олиш ва уйқу организмга вирусга қарши самарали курашишга ёрдам беради.
- Суюқлик ичишни ошириш: Илиқ чойлар, шўрвалар ва кўп миқдорда сув ичиш организмни сувсизланишдан ҳимоя қилади ва грипп симптомларини енгиллаштиради.
- Антивирал дорилар: Шифокор томонидан буюрилган антивирал дорилар гриппнинг оғирлигини камайтиришга ёрдам беради. Ушбу дорилар, айниқса, гриппнинг дастлабки босқичларида самарали бўлади.
- Симптомларни енгиллаштирувчи дорилар: Бош оғриғи, тана ҳарорати ва мушак оғриғини енгиллаштириш учун паратсетамол ёки ибупрофен каби дориларни қўллаш мумкин.
- Ваксинатсия: Ҳар йили гриппга қарши ваксина олиш касалликдан ҳимояланишнинг энг самарали усули ҳисобланади. Ваксина нафақат гриппга чалиниш хавфини камайтиради, балки касалликдан кейин юзага келиши мумкин бўлган асоратларни ҳам олдини олади.
Хулоса
Грипп вирусли касаллик бўлгани учун, антибиотиклар уни даволашда самарали восита ҳисобланмайди. Антибиотиклар фақат бактериал инфексияларга қарши ишлайди ва уларни нотўғри ишлатиш салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Гриппни даволашда дам олиш, суюқлик ичиш ва антивирал дорилар самарали бўлиб, касалликнинг оғирлигини камайтиради. Агар гриппдан кейин бактериал инфексиялар ривожланса, антибиотиклар талаб қилиниши мумкин, лекин уларни фақат шифокор тавсияси билан қабул қилиш зарур.
