Кўкрак Саратонига Қарши Кимётерапия: Қандай Ишлайди?

Кўкрак Саратонига Қарши Кимётерапия: Қандай Ишлайди?

Кўкрак саратони билан курашишнинг самарали усулларидан бири кимётерапиядир. Бу усулда кучли кимёвий моддалар ёрдамида саратон ҳужайралари ўлдирилади ёки уларнинг кўпайиши секинлаштирилади. Кимётерапия саратон ҳужайраларини бевосита нишонга олиб, уларни йўқ қилишга қаратилган бўлиб, кўпинча жарроҳлик ёки радиотерапия каби бошқа даволаш усуллари билан биргаликда қўлланилади. Ушбу мақолада кимётерапиянинг кўкрак саратонига қарши қандай ишлаши, унинг турлари, жараёни ва ён таъсирлари ҳақида маълумот берилади.

Кимётерапия Нима ва Қандай Ишлайди?

Кимётерапия саратон ҳужайраларига таъсир қилувчи кучли кимёвий моддалар тўпламидир. Саратон ҳужайралари тез ва назоратсиз равишда кўпайишга мойил бўлади. Кимётерапия дорилари ҳужайраларнинг бўлиниш жараёнини тўхтатиб, уларнинг кўпайишини секинлаштиради ёки тўлиқ ўлдиради. Бу дорилар танадаги барча тез кўпаювчи ҳужайраларга таъсир кўрсатади, шунинг учун кимётерапия саратон ҳужайралари билан бирга, соғлом ҳужайраларга ҳам зарар етказиши мумкин. Айнан шу сабабли кимётерапиянинг баъзи ён таъсирлари мавжуд.

Кимётерапия кўкрак саратони билан курашишда бир нечта мақсадларда ишлатилади:

• Неоаджувант кимётерапия: Жарроҳлик амалиётидан олдин ўсмаларни кичрайтириш учун қўлланилади. Бу ўсмани жарроҳлик орқали олиб ташлашни осонлаштиради ва кўкракнинг қолган қисмини сақлаб қолиш имконини беради.
• Аджувант кимётерапия: Жарроҳлик амалиётидан кейин ўтказилиб, қолган саратон ҳужайраларини йўқ қилишга ёрдам беради ва касалликнинг қайта тикланиш эҳтимолини камайтиради.
• Метастатик кимётерапия: Агар саратон тананинг бошқа қисмларига тарқалган бўлса, метастатик кимётерапия саратон ҳужайраларини йўқ қилиш ёки уларнинг ўсишини секинлаштириш учун қўлланилади.

Кимётерапия Турлари

Кўкрак саратонини даволашда қўлланиладиган кимётерапия бир нечта дорилар тўпламини ўз ичига олиши мумкин. Дорилар биргаликда қўлланганда самарали натижалар беради. Кўкрак саратони даволашда қўлланиладиган кимётерапия турлари қуйидагилар:

1. Ситотоксик дорилар: Бу дорилар тўғридан-тўғри ҳужайралар бўлиниш жараёнига таъсир қилиб, саратон ҳужайраларини йўқ қилади. Масалан, доксорубитсин, сиклофосфамид ва карбоплатин каби дорилар саратон ҳужайраларини тез кўпайишдан тўхтатади.
2. Таксоидлар: Бу дорилар ҳужайраларнинг бўлиниш жараёнини бузиш орқали уларнинг ўсишини секинлаштиради. Таксол ва таксотер каби дорилар ҳужайралар ичидаги микротрубулаларга таъсир кўрсатади ва бўлинишни тўхтатади.
3. Антиметаболитлар: Бу дорилар саратон ҳужайраларининг ДНК ва РНК тузилишига таъсир кўрсатиб, уларни кўпайиш қобилиятидан маҳрум қилади. Масалан, метотрексат ва 5-флуороуратсил (5-ФУ) антиметаболитлар гуруҳига киради.

Кимётерапия Жараёни

Кимётерапия одатда тсикллар шаклида ўтказилади. Бир тсикл даволаш жараёни ва кейинги тикланиш даврини ўз ичига олади. Тсикллар орасидаги тикланиш даври танадаги соғлом ҳужайраларнинг тикланишига имкон беради. Кимётерапия бир неча ҳафта ёки ой давомида ўтказилиши мумкин, даволаш режаси эса саратоннинг босқичига, беморнинг умумий соғлиғига ва кимётерапияга жавобига қараб белгиланади.

Кимётерапия қуйидаги шаклларда ўтказилиши мумкин:

• Интравеноз (томир орқали): Дорилар беморнинг томирларига юборилади, бу усул энг кенг тарқалган ҳисобланади.
• Оғиз орқали: Дорилар капсула ёки таблеткалар шаклида қабул қилинади.
• Инексия шаклида: Баъзи ҳолларда дори беморнинг мушагига ёки териси остига инексия қилинади.

Кимётерапиянинг Ён Таъсирлари

Кимётерапия кучли дорилар ёрдамида саратон ҳужайраларига таъсир қилгани сабабли, баъзи ён таъсирлар пайдо бўлиши мумкин. Буларнинг баъзилари вақтинчалик бўлса-да, беморлар учун ноқулайлик туғдириши мумкин. Кимётерапиянинг энг кенг тарқалган ён таъсирлари қуйидагилар:

• Соч тўкилиши: Кимётерапия соч фолликулаларига таъсир қилиши мумкин, бу эса вақтинчалик соч тўкилишига олиб келади.
• Чарчоқ ва ҳолсизлик: Кимётерапия жараёнида беморлар кучли чарчоқ ва ҳолсизликни ҳис қилишлари мумкин.
• Кўнгил айниши ва қусиш: Дорилар меъда-ичак тизимига таъсир қилгани учун кўнгил айниши ва қусиш пайдо бўлиши мумкин.
• Иммун тизимининг сусайиши: Кимётерапия иммун тизимига таъсир қилиб, организмни инфектсияларга нисбатан заифлаштириши мумкин.
• Оғиз яралари: Баъзи ҳолларда оғизда яралар пайдо бўлиши ва оғриқ юзага келиши мумкин.

Ён таъсирлар беморнинг индивидуал ҳолатига ва кимётерапия турига қараб фарқланиши мумкин. Шифокорлар бу ён таъсирларни камайтириш учун қўшимча даволаш усулларини қўллашлари мумкин.

Хулоса

Кўкрак саратонига қарши кимётерапия саратон ҳужайраларини йўқ қилиш ва касалликнинг тарқалишини тўхтатиш учун қўлланиладиган кучли даволаш усулидир. Кимётерапия жараёни ва дори турлари касалликнинг босқичига ва беморнинг умумий ҳолатига қараб танланади. Ҳар бир бемор учун индивидуал даволаш режаси тузилади, бу эса кўкрак саратони билан самарали курашиш имконини беради.