ОДАМ ОРГАНИЗМИДАГИ ГИЖЖАЛАР: ҚАНДАЙ ПАЙДО БЎЛАДИ?
Гижжалар, умумий маънода, паразит бўлиб, улар одамлар ва ҳайвонлар орасида кенг тарқалган. Улар одам организмида турли усуллар орқали пайдо бўлиши мумкин, ва бу ҳолат турли хил соғлиқ муаммоларига олиб келиши мумкин. Гижжаларнинг пайдо бўлиши ҳақида батафсилроқ маълумот беришга ҳаракат қиламиз.
1. гижжаларнинг умумий турлари
Гижжалар кўплаб турдаги паразитларни ўз ичига олади, уларнинг ҳар бири турли муҳитларда яшашга мослашган. Одам организмида энг кўп учрайдиган гижжаларга қуйидагилар киради:
- Тузганлар (лисе): Бу кичик, қанотли паразитлар терига жойлашиб, қон сўришади.
- Тузишлар (скабиес): Бу микроскопик ўлчамдаги гижжалар терининг юқори қатламида яшайди ва қичишиш, қизарма каби симптомларни келтириб чиқаради.
- Қон сўриш гиёҳлар (бед бугс): Бу гижжалар уйқуда бўлган одамларнинг қонини сўришади ва уларни одамнинг териси орқали паразитлашади.
- Қуртлар (вормс): Йирикроқ бўлиб, ошқозон-ичак трактида яшайди ва ичакларда инфексия яратади.
2. гижжаларнинг пайдо бўлиши ва тарқалиши
Гижжаларнинг одам организмида пайдо бўлиши кўплаб омилларга боғлиқ. Қуйида асосий омилларни кўриб чиқамиз:
а. Шахсий гигиена
Шахсий гигиена қоидаларига риоя қилмаслик гижжаларнинг пайдо бўлишига олиб келиши мумкин. Мисол учун, жисмоний гигиена қоидаларига риоя қилмаслик, масалан, камкийимлар ёки тоза кийимларни ўзгартирмаслик, гижжаларнинг кўпайишига олиб келади. Тузганлар ва тузишлар каби паразитлар терида яшайди ва агар тери мунтазам тозаланмаса, улар кўпайиши мумкин.
б. Аҳоли жойлари ва яшаш шароитлари
Гижжалар уйда ёки жамоат жойларида тарқалиши мумкин. Одамларнинг жамоат жойларида, масалан, мактаблар, болалар боғчалари, спорт залари ва бошқа одамлар билан тўла жойларда бўлиши гижжаларнинг тарқалишини оширади. Бу жойларда гижжаларнинг юқиши ёки бошқа одамларнинг гигиена қоидаларига риоя қилмаслиги улар учун имкон яратади.
к. Касаллик тарқатувчилар билан алоқа
Гижжалар кўпинча касаллик тарқатувчи ҳайвонлар ёки одамлар орқали тарқалади. Масалан, тузганлар, уйқуда бўлган одамларнинг қонини сўриш орқали тарқалади, ёки гижжалар ҳайвонлардан одамга ўтиши мумкин. Шунингдек, қуртлар одамнинг озиқланиш орқали ҳам организмга кириши мумкин, масалан, нотўғри пиширилган гўшт ёки инфектсияланган сув орқали.
д. Гигиеник шароитлар
Агар уй-жой, ётоқ, ва кийим-кечакнинг гигиеник шароитлари ёмон бўлса, гижжаларнинг пайдо бўлиши ва тарқалиши эҳтимоли ошади. Уйда тўғри тозалаш ва зарарсизлантириш амалга оширилмаслиги, гижжаларнинг яшашига қулай муҳит яратади. Айниқса, уй ҳайвонлари билан алоқада бўлишда, уларни тозалаш ва текшириш муҳимдир.
3. гижжалардан ҳимояланиш усуллари
Гижжалардан ҳимояланиш учун бир нечта самарали усуллар мавжуд:
- Тоза кийим ва гигиена: Ҳар куни кийимларни ўзгартириш, танани тоза сақлаш, ва гигиена қоидаларига риоя қилиш зарур.
- Уй-жойни тозалаш: Мунтазам тозалаш ва зарарсизлантириш гижжаларнинг тарқалишини камайтиради.
- Касаллик тарқатувчиларни назорат қилиш: Уй ҳайвонларини мунтазам равишда текшириш ва паразитларга қарши курашиш.
- Соғлиқни сақлаш: Соғлиқни сақлаш ва гигиена бўйича тавсияларни амал қилиш.
Гижжалардан ҳимояланиш учун юқоридаги тавсияларни амалга ошириш сизни ва оилангизни соғлом ва хавфсиз сақлайди.
