Озиқ-овқат аллергиялари: Нималарни билишингиз керак?

Озиқ-овқат аллергиялари: Нималарни билишингиз керак?

Озиқ-овқат аллергиялари – бу инсон организмининг баъзи маҳсулотларга сезгирлиги натижасида пайдо бўладиган иммун тизими реаксиялари. Бу ҳолат енгил ноқулайликлардан тортиб, оғир ва ҳатто ҳаёт учун хавфли бўлган симптомларга олиб келиши мумкин. Озиқ-овқат аллергиялари ҳақида билишингиз керак бўлган муҳим маълумотларни келтирамиз.

Озиқ-овқат аллергиясининг сабаблари

Озиқ-овқат аллергиялари иммун тизимининг озиқ-овқат маҳсулотларидаги оқсилларни хавфли деб қабул қилиши ва уларга қарши курашиш учун антитаначалар ишлаб чиқариши натижасида келиб чиқади. Бу антитаначалар аллергенлар билан ҳар сафар мулоқотга киришганда аллергик реаксияларни юзага келтиради.

Энг кўп учрайдиган озиқ-овқат аллергенлари қуйидагилардир:

• Сут ва сут маҳсулотлари: Сут аллергияси кўпинча болаларда учрайди, аммо катталарда ҳам кузатилиши мумкин.
• Тухум: Тухум оқсилига нисбатан аллергия кўп учрайди.
• Ёнғоқлар: Ёнғоқ, бодом, финдиқ ва бошқа турдаги ёнғоқлар аллергик реактсияларни келтириб чиқариши мумкин.
• Ер ёнғоғи: Бу озиқ-овқат аллергияси энг хавфли турларидан бири бўлиб, анафилаксия чақириши мумкин.
• Балиқ ва денгиз маҳсулотлари: Баъзи одамлар балиқ ва бошқа денгиз маҳсулотларига нисбатан сезгир бўлишади.
• Буғдой ва глутен: Буғдой ёки глутенга сезгирлик кўпинча клеяк касаллиги билан боғлиқ бўлади, аммо баъзи одамларда аллергик реаксиялар ҳам кузатилиши мумкин.
• Сўя: Сўя маҳсулотлари кўпинча болаларда аллергик реаксияларни келтириб чиқаради.

Озиқ-овқат аллергиясининг белгилар

Озиқ-овқат аллергиялари организмнинг турли қисмларига таъсир қилиши ва турли белгилар билан намоён бўлиши мумкин. Одатда, бу симптомлар маҳсулот истеъмол қилингандан сўнг бир неча дақиқа ёки соатлар ичида пайдо бўлади.

Қуйидаги белгилар озиқ-овқат аллергиясининг энг кенг тарқалган кўринишларидир:

1. Тери тошмалари ва қичишиш: Озиқ-овқат аллергиясининг биринчи белгиси кўпинча терида тошмалар ва қичишиш бўлади. Баъзи ҳолларда тери шишиши ёки уртикария (сўгал каби тошмалар) пайдо бўлиши мумкин.
2. Кўнгил айниши ва қайт қилиш: Ошқозон-ичак тизимининг реаксияси сифатида кўнгил айниши, қайт қилиш, диарея ёки қорин оғриғи пайдо бўлади.
3. Нафас олиш қийинчиликлари: Нафас қисқариши, ҳансираш, бурун тиқилиши ва йўтал нафас олиш тизимига таъсир қиладиган озиқ-овқат аллергияси белгиларидир.
4. Оғиз ва томоқ шишиши: Баъзи озиқ-овқат аллергиялари оғиз, тил ва томоқда шишишни келтириб чиқариши мумкин, бу эса нафас олишни қийинлаштиради.
5. Анафилаксия: Энг оғир ҳолатларда озиқ-овқат аллергияси анафилаксияни келтириб чиқаради. Бу ҳаёт учун хавфли ҳолат бўлиб, нафас йўллари торайиши, юрак уришининг тезлашиши ва қон босимининг тушиши билан намоён бўлади. Анафилаксияда тезкор тиббий ёрдам зарур.

Озиқ-овқат аллергиясини ташхислаш

Озиқ-овқат аллергиясини ташхислаш учун бир қатор таҳлиллар ва тестлар ўтказилади. Қуйида асосий ташхис усуллари келтирилган:

• Тери тести: Шифокор терига оз миқдорда аллергенлар қўллайди ва уларнинг реаксияларини кузатади. Агар аллергия мавжуд бўлса, тери қизариши ёки шишиши мумкин.
• Қон тести: Қонда иммуноглобулин Э (ИгЕ) антитаначаларининг миқдорини ўлчаш орқали аллергияга нисбатан сезгирлик аниқланади.
• Озиқ-овқат журналини юритиш: Аллергия сабабини аниқлаш учун шифокор сиздан ҳар куни нима еганингизни ва қайси симптомларни кузатганингизни ёзиб боришни сўраши мумкин.

Озиқ-овқат аллергиясини даволаш

Ҳозирги кунга келиб озиқ-овқат аллергиясини бутунлай йўқ қилишнинг ҳеч қандай давоси йўқ, лекин аллергияни назорат қилиш учун бир қатор чоралар кўриш мумкин:

1. Аллергенлардан қочиш: Озиқ-овқат аллергияси мавжуд бўлганда энг самарали усул – аллерген маҳсулотларни диетадан бутунлай чиқариб ташлашдир. Шунинг учун озиқ-овқат ёрлиқларини диққат билан ўқиш ва аллерген бўлиши мумкин бўлган маҳсулотлардан эҳтиёт бўлиш муҳимдир.
2. Эпинефрин (адреналин) инъэктсияси: Оғир аллергик реаксиялар, жумладан, анафилаксияда эпинефрин инъэктсияси ёрдам беради. Эпинефрин нафас йўлларини кенгайтиради ва қон босимини кўтаради, бу ҳаёт учун хавфли реактсияларнинг олдини олишда муҳимдир. Эпинефрин инъэктсиясини доимо ёнингизда сақлаш тавсия этилади.
3. Антигистамин дорилар: Енгил аллергик реактсияларда антигистамин дорилар қичишиш, тошма ва бурун тиқилишини енгиллаштиришда ёрдам беради.

Болалар ва озиқ-овқат аллергиялари

Болаларда озиқ-овқат аллергиялари катталарга қараганда кўпроқ учрайди, аммо баъзи аллергиялар болалик даврида йўқолиши мумкин. Масалан, тухум ва сутга аллергия кўпинча болаликда бошланади ва вақт ўтиши билан енгиллашади. Бироқ, ёнғоқ ва балиқ аллергиялари кўпинча умрбод давом этиши мумкин.

Хулоса

Озиқ-овқат аллергиялари жиддий касаллик бўлиб, у билан тўғри муносабатда бўлиш зарур. Аллергияга дучор бўлган одамлар ўз симптомларини назорат қилиш учун аллерген маҳсулотлардан қочиш ва дори-дармонларни доимо ёнида сақлашлари керак. Агар аллергик реактсиялар сезилса, шифокорга мурожаат қилиш ва керакли чораларни кўриш муҳимдир.