Ўпка саратони диагностикаси: Қандай тестлар ўтказилади?
Ўпка саратони дастлабки босқичларда кўпинча сезилмайди, шу сабабли касаллик одатда кеч босқичларда аниқланади. Шу билан бирга, замонавий тиббиёт ўпка саратонини эрта аниқлаш учун бир қатор тест ва текширувларни таклиф қилади. Ушбу мақолада ўпка саратонини ташхислашда қўлланиладиган асосий тестлар ва диагностик усуллар ҳақида батафсил маълумот берилади.
1. Рентген нурлари
Ўпка саратони диагностикасида биринчи босқич одатда кўкрак қафаси рентгени орқали амалга оширилади. Бу усул ўпка ичидаги катта ўсмаларни аниқлаш учун ишлатилади. Рентген текшируви ўпканинг тасвирини беради, бунда саратон ўсмаси ёрқин ёки қорамтир жойлар шаклида кўринади. Бироқ, кичик ўсмалар ёки саратоннинг эрта босқичларини аниқлаш учун рентген баъзида етарли бўлмаслиги мумкин.
2. Компютер томографияси (КТ)
Компютер томографияси (КТ) ўпка саратонини аниқлашда кенг қўлланиладиган усуллардан биридир. КТ текшируви ўпка тўқималарининг аниқ ва батафсил тасвирини тақдим этади. Бу тест ўпканинг ҳар бир қисмидаги кичик ўсмаларни аниқлашда ва ўсманинг ҳажми, жойлашуви ҳамда тарқалиш даражасини аниқлашда жуда самарали. КТ орқали саратоннинг бошқа органларга тарқалган-тарқалмаганлигини ҳам кўриш мумкин.
Паст дозали компютер томографияси (ЛДКТ) ҳам кенг қўлланилади, айниқса ўпка саратони хавфи юқори бўлган одамларда мунтазам текширувларда.
3. Биопсия
Биопсия — бу саратон ташхисини аниқ тасдиқлаш учун олинган ҳужайраларни лабораторияда ўрганиш усулидир. Биопсия ўпка саратонини тасдиқлашнинг энг ишончли усули бўлиб, унда ўпка тўқимасидан намуналар олинади ва микроскоп ёрдамида текширилади. Биопсияни бир неча усулда ўтказиш мумкин:
- Бронхоскопия орқали ўпка ичидаги намуналар олинади. Бронхоскоп киритилиб, ўпканинг ички қисмига кириб, ўсма жойидан намуна олиш имконини беради.
- Иглали биопсия — ўпканинг ташқи қисмидан игна орқали тўқима намунаси олинади. Бу усул КТ ёки ултратовуш назорати остида амалга оширилади.
- Жарроҳлик биопсия — агар юқоридаги усуллар орқали биопсия олинган бўлса-да, натижа аниқ бўлмаса, кичик жарроҳлик амалиёти ўтказилиб, тўқима намунаси олинади.
4. ПЕТ-КТ (позитрон-эмиссион томография)
ПЕТ-КТ текшируви ўпка саратонини аниқлаш ва унинг қаерга тарқалганини кўрсатиш учун кенг қўлланиладиган усулдир. Бу тестда беморга радиоактив маркер модда юборилади, бу модда саратон ҳужайралари томонидан тез сўрилади. ПЕТ-КТ ёрдамида ўсманинг фаоллиги ва унинг тана бўйлаб тарқалиш даражасини аниқлаш мумкин. Бу усул ўпка саратонининг даволаниш режасини тузишда муҳим рол ўйнайди.
5. МРТ (магнит-резонанс томография)
Магнит-резонанс томография (МРТ) ўпканинг юқори аниқликдаги тасвирларини олиш учун ишлатилади. Бу усул рентген нурлари ёки КТ каби радиатсиядан фойдаланмайди, балки магнит майдонлари ёрдамида тўқималарнинг батафсил тасвирини беради. МРТ, айниқса, ўпка саратонининг ўпка ташқарисидаги, масалан, мия ёки суякларга тарқалишини аниқлашда фойдалидир.
6. Молекуляр ва генетик тестлар
Ўпка саратонини аниқлаш ва даволашда молекуляр ва генетик тестлар тобора кўпроқ қўлланилмоқда. Ушбу тестлар саратон ҳужайраларининг генетик мутатсияларини аниқлайди, бу эса беморнинг даволаш режасини аниқроқ тузишга ёрдам беради. Мақсадли терапия учун дори воситалари бу мутатсияларга қарши курашиш учун махсус мўлжалланган.
Бундай тестлар шифокорларга қайси дорилар энг самарали бўлишини аниқлашга ёрдам беради, чунки ҳар бир беморда саратон ҳужайралари турли генетик хусусиятларга эга бўлиши мумкин.
7. Қон тестлари
Қон тестлари ўпка саратони диагностикасида бевосита фойдаланилмаса ҳам, улар беморнинг умумий соғлиғи ва саратоннинг танага қандай таъсир қилаётганини баҳолашда муҳим рол ўйнайди. Қон тестлари орқали гемоглобин даражаси, оқ қон ҳужайраларининг сони ва бошқа кўрсаткичлар текширилади. Шунингдек, ўпка саратони билан боғлиқ баъзи ўсма белгиловчиларини аниқлаш мумкин, бу эса диагностика жараёнига ёрдам беради.
Хулоса
Ўпка саратонини эрта ташхислаш ва даволаш муваффақияти кўп ҳолларда саратоннинг қайси босқичда аниқланганига боғлиқ. Ўпка саратонини аниқлашда рентген нурлари, КТ, ПЕТ-КТ, биопсия ва МРТ каби замонавий диагностик усуллар кенг қўлланилади. Шу билан бирга, молекуляр ва генетик тестлар орқали саратон ҳужайраларининг генетик хусусиятлари аниқланиб, бемор учун энг мос даволаш режаси ишлаб чиқилади. Саратон белгилари сезилган заҳоти шифокорга мурожаат қилиш эрта ташхис қўйиш ва муваффақиятли даволаш имкониятини оширади.
