Ўпка саратонини қандай олдини олиш мумкин?
Ўпка саратони дунё бўйлаб энг кўп учрайдиган ва хавфли ўсма касалликларидан бири ҳисобланади. Бу касаллик кўпинча кеч босқичларда аниқланади, шунинг учун ўпка саратонини олдини олишга қаратилган профилактик чоралар муҳим аҳамиятга эга. Ушбу мақолада ўпка саратони ривожланишининг олдини олишга ёрдам берадиган асосий усуллар ҳақида батафсил маълумот берилади.
1. Чекишни ташлаш
Ўпка саратонининг асосий сабаби тамаки чекиш эканлиги ҳеч кимга сир эмас. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ўпка саратони ҳолатларининг 85-90 фоизи чекиш билан боғлиқ. Чекишдан воз кечиш ўпка саратони ривожланиш хавфини сезиларли даражада камайтиради. Ҳатто узоқ йиллардан бери чекувчилар ҳам чекишни ташлаш орқали бу хавфни камайтиришлари мумкин.
Чекишни ташлаш организмга ўзини тиклаш имкониятини беради. Ўпка ҳужайралари аста-секин янгиланади ва чекиш туфайли пайдо бўлган зарарли ўзгаришлар камаяди. Шунингдек, пассив чекишдан, яъни атрофдагиларнинг тутунини нафас олишдан ҳам сақланиш лозим.
2. Соғлом турмуш тарзини сақлаш
Соғлом турмуш тарзига амал қилиш ўпка саратонини олдини олишда муҳим аҳамиятга эга. Қуйидаги қадамлар соғлом турмуш тарзининг асосий таркибий қисмлари ҳисобланади:
- Жисмоний фаоллик: Мунтазам жисмоний машқлар организмнинг иммун тизимини мустаҳкамлайди ва ўпка саломатлигини яхшилайди. Фаол турмуш тарзини олиб бориш организмни саратон ривожланишига олиб келувчи омиллардан ҳимоя қилишга ёрдам беради.
- Тўғри овқатланиш: Мева ва сабзавотларга бой, тўлиқ ва табиий озиқ-овқатлар билан озиқланиш ўпка саломатлигини қўллаб-қувватлайди. Айниқса, антиоксидантларга бой маҳсулотлар, масалан, сабзи, исмалоқ, брокколи ва бошқа яшил баргли сабзавотлар саратон хавфини камайтиришга ёрдам беради.
- Зарарли одатлардан сақланиш: Чекишдан ташқари, алкогол истеъмол қилиш ва бошқа зарарли одатлардан воз кечиш ҳам ўпка саратонини олдини олишда муҳимдир. Тамаки ва алкоголнинг биргаликдаги таъсири саратон хавфини сезиларли даражада ошириши мумкин.
3. Пассив чекишдан сақланиш
Пассив чекиш ҳам ўпка саратони хавфини оширади. Оила аъзолари, иш жойи ёки жамоат жойларида чекиш тутуни билан нафас олиш бу хавфни ошириши мумкин. Пассив чекувчиларда ҳам чекувчилар каби ўпка ҳужайраларида зарарли ўзгаришлар юзага келади.
Пассив чекишдан ҳимоя қилиш учун чекиладиган жойлардан узоқ туриш, жамоат жойларида чекиш тақиқланган жойларга риоя қилиш ва оилангизни бу зарарли таъсирдан ҳимоя қилиш муҳимдир. Айниқса, болалар ва ҳомиладор аёллар пассив чекишнинг зарарли таъсирига кўпроқ дуч келадилар.
4. Радон газига эътибор бериш
Радон — бу табиий газ бўлиб, у ер остидан чиқиб, ҳавога тушади. Бу газ ҳаво таркибига кирса, ўпка ҳужайраларини шикастлайди ва саратон ривожланишига олиб келиши мумкин. Уйнинг ертўлалари ёки яхши шамолланмаган жойларда радон газининг консентратсияси юқори бўлиши мумкин.
Уйда радон газининг даражасини текшириш ва агар даража юқори бўлса, уни камайтириш чораларини кўриш зарур. Радонни камайтириш учун яхши шамоллатиш тизимини ўрнатиш ва ертўлани махсус материаллар билан қоплаш керак бўлади.
5. Атроф-муҳит ифлосланишидан ҳимояланиш
Ҳаво ифлосланиши, айниқса саноат ҳудудларида яшайдиган одамларда ўпка саратони хавфини оширади. Атмосфера таркибидаги зарарли моддалар ўпка ҳужайраларига кириб, уларнинг шикастланишига сабаб бўлади. Бу моддалар орасида бензо[а]пирен, асбест ва бошқа кимёвий моддалар мавжуд.
Саноат корхоналари яқинида яшаётган ёки ишлаётган одамларга ҳимоя воситаларидан фойдаланиш тавсия этилади. Шунингдек, кўчага чиқишда ифлосланиш юқори даражада бўлган жойлардан узоқ туриш ҳам ўпка саломатлиги учун муҳим аҳамиятга эга.
6. Соғлом овқатланиш ва витаминлар қабул қилиш
Тўғри овқатланиш саратон хавфини камайтиришга ёрдам беради. Айниқса, антиоксидантларга бой маҳсулотлар, масалан, бета-каротин ва витамин К саратон ҳужайраларининг пайдо бўлишини олдини олишда ёрдам беради. Бироқ, фақат қўшимча витаминлар истеъмол қилиш ўпка саратонини олдини олиши ҳақида аниқ маълумотлар йўқ, шу сабабли табиий озиқ-овқатлардан олинган витаминлар ва минераллар энг самарали ҳисобланади.
Шу билан бирга, организмнинг табиий мудофаасини кучайтириш учун балансли овқатланиш ва тўйимли маҳсулотлар истеъмол қилиш муҳимдир. Бунда тўқималарни шикастланишдан ҳимоя қилишга ёрдам берадиган омега-3 ёғ кислоталари, тўлиқ донлар, ёнғоқлар ва ёнғоқ мойлари алоҳида аҳамиятга эга.
Хулоса
Ўпка саратонини олдини олиш учун чекишни ташлаш, соғлом турмуш тарзига риоя қилиш, пассив чекишдан сақланиш ва атроф-муҳитнинг зарарли таъсиридан ҳимояланиш жуда муҳимдир. Шунингдек, радон газига эътибор бериш ва соғлом овқатланишни таъминлаш ўпка саратони хавфини камайтиришнинг муҳим йўлларидир. Ушбу профилактик чораларга амал қилиш орқали соғлиқни яхшилаш ва ўпка саратонидан ҳимояланиш мумкин.
