Сурункали буйрак касалликлари: Улар қандай кечади?

buyrak Davolash
Davolash
Горизонтальный алфавит

Сурункали буйрак касалликлари: Улар қандай кечади?

Сурункали буйрак касаллиги (СБК) — бу буйракларнинг аста-секин ёмонлашиши билан боғлиқ бўлган жиддий тиббий ҳолатдир. Бу касаллик бир неча ой ёки йиллар давомида ривожланиши мумкин, аммо дастлабки босқичларида кўпинча сезилмайди. СБК билан касалланган одамлар буйрак фаолиятининг пасайишини сезмайдилар, чунки буйраклар функтсиясининг 70-80 фоизи йўқолгунга қадар жиддий белгилар пайдо бўлмаслиги мумкин. СБК вақтида буйраклар организмдаги чиқиндилар ва ортиқча суюқликларни тўлиқ чиқариб юборолмайди, бу эса соғлиқ учун жиддий муаммоларни келтириб чиқаради. Қуйида сурункали буйрак касалликларининг кечиши, белгилари ва даволаш усуллари ҳақида батафсил маълумот келтирилади.

1. Сурункали буйрак касаллигининг ривожланиш босқичлари

СБК бир неча босқичларда ривожланади ва ҳар бир босқич буйракларнинг филтрлаш қобилияти (гломеруляр филтратсия тезлиги — ГФР) билан белгиланади. Қуйида СБК нинг ривожланиш босқичлари келтирилган:

1.1. 1- ва 2-босқичлар

СБК нинг дастлабки босқичларида (ГФР 60 дан юқори бўлади) буйраклар ҳали яхши ишлайди, аммо баъзи белгилар пайдо бўлиши мумкин. Бу босқичларда касаллик кўпинча сезилмаслиги ёки энгил белгилар билан намоён бўлиши мумкин. Сийдикда протеин (оқсил) пайдо бўлиши, қон босимининг бироз ошиши ва сийдик чиқаришдаги ўзгаришлар кузатилиши мумкин. Аммо одатда касалликнинг бу босқичларида буйраклар ўз функсияларини бажара олади.

1.2. 3- ва 4-босқичлар

СБК нинг ўртача босқичларида (ГФР 30-59 бўлади) буйраклар функсияси сезиларли даражада ёмонлашади. Сийдикдаги протеин миқдори ортади, суюқлик мувозанати бузилади ва қон босими кўтарилиши кучаяди. Бу босқичда организмда токсинлар ва чиқиндилар тўпланиб қолади, бу эса жисмоний заифлик, чарчоқ, кўнгил айниши ва шишлар пайдо бўлишига олиб келади. Буйрак фаолиятининг пасайиши билан буйраклар қизил қон ҳужайраларини ишлаб чиқариш жараёнига ҳам таъсир қилади, бу эса анемияга сабаб бўлади.

1.3. 5-босқич: Буйрак етишмовчилиги

СБК нинг энг охирги босқичи бу буйрак етишмовчилиги ҳисобланади (ГФР 15 дан паст бўлади). Бу босқичда буйраклар ўз функсияларини деярли бажара олмайди ва организм токсинлар билан заҳарланади. Ушбу босқичда беморларга диализ ёки буйрак трансплантатсияси зарур бўлади. Бу ҳолатда жиддий асоратлар юзага келади, жумладан, қон босимининг кучайиши, юрак ва ўпка касалликлари, шишлар, анемия ва бошқа соғлиқ муаммолари.

2. Сурункали буйрак касаллигининг асосий сабаблари

СБК турли сабаблар туфайли ривожланиши мумкин, аммо кўпинча қуйидаги омиллар бу касалликнинг асосий сабабларидан ҳисобланади:

2.1. Қандли диабет

Қандли диабет буйрак касалликларининг энг кенг тарқалган сабабларидан биридир. Қондаги юқори шакар даражаси буйраклардаги қон томирларини шикастлайди ва уларнинг филтратсия қобилиятини бузади. Бу ҳолатни диабетик нефропатия деб аталади ва буйракларнинг аста-секин ёмонлашишига олиб келади.

2.2. Юқори қон босими (гипертония)

Қон босими юқори бўлса, буйраклардаги қон томирлари зарар кўради ва улар фаолиятини тўғри бажара олмай қолади. Гипертония СБК ривожланишининг асосий сабабларидан бири бўлиб, қон босими назорат қилинмаса, касалликнинг кечиши тезлашади.

2.3. Генетик омиллар

Баъзи буйрак касалликлари ирсий бўлиши мумкин. Поликистик буйрак касаллиги (ПБК) каби касалликлар генетик омиллар билан боғлиқ бўлиб, уларнинг ривожланиши наслдан-наслга ўтиши мумкин.

2.4. Сийдик йўллари инфексиялари

Даволанмаган ёки қайталанувчи сийдик йўллари инфексиялари ҳам СБК га олиб келиши мумкин. Бу инфексиялар сийдик йўлларида ва буйракларда яллиғланиш келтириб чиқариб, уларнинг фаолиятини пасайтиради.

3. Сурункали буйрак касаллигининг белгилари

СБК нинг дастлабки босқичларида белгилар кам сезилади, аммо касаллик ривожланиши билан қуйидаги белгилар пайдо бўлиши мумкин:

  • Чарчоқ ва заифлик: Буйраклар тўғри ишламаса, организмда токсинлар тўпланади, бу эса доимий чарчоқ ва заифликка сабаб бўлади.
  • Сийдик чиқаришдаги ўзгаришлар: Тез-тез ёки кам сийдик чиқариш, сийдик рангининг ўзгариши, сийдикда қон ёки оқсил пайдо бўлиши кузатилади.
  • Шишлар: Буйраклар ортиқча суюқликни чиқариб ташлай олмаганда, оёқ, қўл, юз ва бошқа жойларда шиш пайдо бўлади.
  • Қон босимининг ошиши: Буйрак касалликлари гипертонияга олиб келиши мумкин, чунки буйраклар қон босимини назорат қиладиган гормонларни ишлаб чиқаради.
  • Кўнгил айниши ва иштаҳанинг йўқолиши: Буйраклар нотўғри ишлаганда танада ортиқча токсинлар йиғилади, бу ошқозон-ичак тизимига ҳам таъсир қилиб, кўнгил айниши ва иштаҳанинг йўқолишига олиб келади.

4. Сурункали буйрак касалликларини даволаш

СБК нинг тўлиқ давоси йўқ, аммо касалликнинг ривожланишини секинлаштириш ва беморнинг ҳаёт сифатини яхшилаш учун бир қатор даволаш усуллари мавжуд:

4.1. Махсус парҳез

СБК билан касалланган беморлар учун махсус парҳез зарур. Туз, калий, фосфор ва оқсил миқдорини чеклаш буйракларга ортиқча юк тушмаслигига ёрдам беради. Шунингдек, суюқлик миқдорини назорат қилиш ҳам муҳимдир.

4.2. Қон босимини бошқариш

Қон босимини меъёрида сақлаш СБК ни бошқариш учун зарурдир. Шифокорлар гипертония учун махсус дори воситаларини буюриши мумкин.

4.3. Диализ

Буйраклар ўз функсияларини бажара олмайдиган ҳолатларда диализ керак бўлади. Диализ орқали танадаги токсинлар ва ортиқча суюқлик сунъий йўл билан чиқариб ташланади.

4.4. Буйрак трансплантатсияси

Агар СБК охирги босқичга етиб борса, буйрак трансплантатсияси зарур бўлади. Бу жараён орқали касал буйрак соғлом донор буйраги билан алмаштирилади.

Хулоса

Сурункали буйрак касалликлари аста-секин ривожланадиган ва жиддий тиббий ёрдамни талаб қиладиган ҳолатлардир. Касалликнинг дастлабки босқичларида эрта ташхис қўйиш ва даволаш унинг кечишини секинлаштириши мумкин. Соғлом турмуш тарзига риоя қилиш, тўғри овқатланиш ва қон босимини наз

Visited 47 times, 1 visit(s) today
Rate article
Туш таъбири
Add a comment

Яндекс.Метрика